عفونت گوش میانی؛دلایل، علائم و روش درمان آن

عفونت گوش میانی، که به آن اوتیت میانی نیز گفته می‌شود، یک وضعیت شایع پزشکی است که بیشتر در کودکان رخ می‌دهد ولی بزرگسالان نیز ممکن است به آن مبتلا شوند. این عفونت زمانی رخ می‌دهد که باکتری‌ها یا ویروس‌ها به گوش میانی وارد شده و باعث التهاب و تجمع مایع در پشت پرده گوش می‌شوند.

علائم اصلی این بیماری شامل درد گوش، کاهش شنوایی و در برخی موارد تب و تحریک‌پذیری است. کودکان ممکن است با گریه و کشیدن گوش خود نشانه‌های بیماری را نشان دهند. اوتیت میانی معمولاً به دو صورت حاد و مزمن بروز می‌کند که در نوع حاد علائم به طور ناگهانی و شدید ظاهر می‌شوند، در حالی که در نوع مزمن علائم به صورت مداوم و با شدت کمتر ادامه می‌یابند.

عفونت گوش میانی چیست؟

عفونت گوش میانی یک وضعیت پزشکی است که در آن بافت‌های موجود در گوش میانی، یعنی بخشی از گوش که از پرده گوش تا گوش داخلی امتداد دارد، توسط باکتری‌ها یا ویروس‌ها مورد حمله قرار می‌گیرند. همانطور که گفتیم این عفونت به ویژه در کودکان بسیار شایع است، اما عفونت گوش میانی در بزرگسالان نیز می‌تواند خطرناک باشد. عفونت گوش میانی می‌تواند باعث التهاب و تجمع مایع در پشت پرده گوش شود که این امر منجر به درد، کاهش شنوایی، و گاهی تب می‌شود.

این عفونت معمولاً در فصول سرد سال مانند زمستان و اوایل بهار بیشتر رخ می‌دهد و در بسیاری از موارد به طور خودبه‌خودی بهبود می‌یابد. با این حال در مواردی که علائم شدیدتر است یا به مدت طولانی ادامه پیدا می‌کند، نیاز به درمان پزشکی وجود دارد تا از بروز مشکلات جدی‌تر مانند ناشنوایی جلوگیری شود. درمان‌ها نیز ممکن است شامل مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای ضد التهابی باشد که به آن‌ها خواهیم پرداخت. رعایت بهداشت و واکسیناسیون می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به این عفونت کمک کند.

آیا عفونت گوش میانی خطرناک است؟

عوارض عفونت گوش میانی معمولا به صورت عوارضی طولانی‌مدت در نظر گرفته نمی‌شود، اما در برخی موارد می‌تواند عوارضی جدی‌تری داشته باشد.

• اختلال در شنوایی: در صورتی که عفونت گوش میانی موجب تجمع مایع مزمن در گوش میانی شود، ممکن است باعث کاهش شنوایی و در نتیجه اختلال در شنوایی شود.
• تأخیر در گفتار و رشدی: در مواردی که عفونت باعث تجمع مایع مزمن در گوش میانی می‌شود، ممکن است منجر به تأخیر در گفتار و بروز مشکلاتی در رشد کودکان شود.
• ماستوئیدیت: در صورتی که عفونت گوش میانی به صورت مزمن باشد و باعث تحریک و التهاب استخوان ماستوئی (بخشی از جمجه) شود، ممکن است ماستوئیدیت رخ دهد که عارضه‌ای جدی است.

طبیعتا توجه به موارد گفته شده بسیار مهم بوده و می‌توانید با بررسی تصاویر عفونت گوش میانی نیز این موارد را بیشتر متوجه شوید.

بیشتر بخوانید : همه چیز درباره عفونت گوش خارجی 

دلایل ابتلا به عفونت گوش میانی چیست؟

عفونت گوش میانی اغلب به عواملی مانند باکتری یا ویروس برمی‌گردد که وارد گوش میانی شده و التهاب و عفونت را به وجود می‌آورند. این عوامل عموماً به صورت اثرات جانبی از بیماری‌های دیگر مانند سرماخوردگی، آنفولانزا یا حساسیت‌های مختلفی رخ می‌دهند.

1. شیپور استاش

شیپور استاش، مسیرهای باریکی هستند که ارتباط بین گوش میانی و قسمت پشتی گلو و مسیر تنفسی بینی را فراهم می‌کنند. وظایف اصلی شیپور استاش شامل تنظیم فشار هوا در گوش میانی، چرخش هوا در گوش و تخلیه ترشحات طبیعی از گوش میانی است. اگر شیپور استاش متورم شود، می‌تواند باعث مسدود شدن این مسیرها و تجمع مایه یا عفونت مایع گوش میانی شود که در نتیجه ممکن است منجر به عفونت گوش شود. در کودکان، این مسیرها باریک‌تر و افقی‌تر هستند که باعث می‌شود تخلیه مایعات سخت‌تر و احتمال بیشتری از گرفتگی این مسیرها را داشته باشند.

2. آدنوئیدها

آدنوئیدها دو لایه بافت کوچک در قسمت پشت بینی هستند و در فعالیت سیستم ایمنی بدن نقش دارند. به دلیل نزدیکی آن‌ها به انتهای شیپور استاش، تورم آدنوئیدها می‌تواند باعث مسدود شدن آن‌ها شود که به نوبه خود منجر به عفونت گوش میانی می‌شود. در بیماری‌های کودکی، تورم و تحریک آدنوئیدها نقش بسیار مهمی دارد؛ زیرا کودکان دارای آدنوئیدهای بیشتری نسبت به بزرگسالان هستند.

نشانه ها و علائم عفونت گوش میانی چیست؟

مهم است که بدانید این عفونت می‌تواند باعث علائم متنوعی شود که ممکن است از درد و تورم گوش تا مشکلات تعادلی و حتی تب و خستگی را شامل شود. در ادامه به شرح نشانه‌ها و علائم عفونت گوش میانی می‌پردازیم. با مشاهده این علائم باید سریع‌تر به پزشک متخصص مراجعه کرده و از قرص رفع عفونت گوش میانی استفاده کنیم.

علائم عفونت گوش میانی در کودکان

• تب: سیستم ایمنی در برابر عفونت فعال می‌شود و دمای بدن افزایش می‌یابد.
• ترشح زرد شفاف و یا خونی از گوش: عفونت باعث ترشح مایعات از گوش می‌شود که ممکن است زرد، شفاف یا حتی خونی باشد.
• سختی در خواب و بی قراری در شب: درد و عدم راحتی به کودک اجازه استراحت کافی در شب را نمی‌دهد.
• سرفه یا آبریزش بینی: عفونت می‌تواند به آبریزش بینی یا سرفه همراه باشد. دلیل این موضوع تحریک مجاری تنفسی است.
• از دست دادن تعادل: عفونت ممکن است تعادل بدن را نیز تحت تأثیر قرار دهد.
• مشکلات شنوایی: عفونت می‌تواند به مشکلاتی همچون کاهش شنوایی منجر شود.
• حالت تهوع و استفراغ: تحریک مرکز استفراغ در مغز به وجود می‌آید که باعث تهوع و استفراغ می‌شود.
• اسهال: عفونت ممکن است به تحریک دستگاه گوارش و اسهال منجر شود.
• گرفتگی یا جمع شدن خلط و خون: عفونت باعث تحریک مجاری تنفسی و تولید خلط می‌شود که ممکن است خونی یا چسبناک باشد.

علائم عفونت گوش میانی در بزرگسالان

• احساس پر بودن در گوش: در اثر عفونت، افزایش مایع در گوش میانی باعث احساس پر بودن و فشار در گوش می‌شود که ممکن است به ناراحتی و اختلال در شنوایی منجر شود.
• تب: برخی از افراد با عفونت گوش میانی ممکن است دما بالا ببرند، که این نشانه‌ای از واکنش بدن به عفونت است.
• مشکلات شنوایی: عفونت گوش میانی می‌تواند به مشکلات شنوایی منجر شود، زیرا مایعات اضافی ممکن است بر شنوایی تأثیر بگذارد. اما این مشکل معمولاً پس از درمان عفونت بهبود می‌یابد.
• گوش درد: ناراحتی و درد در گوش می‌تواند به علت فشار آوردن مایعات به پرده گوش باشد که این درد ممکن است مزاجی و یا تیره باشد.
• فقدان انرژی: عفونت گوش می‌تواند باعث احساس خستگی، ضعف و کاهش انرژی در فرد گردد که معمولاً از علائم جانبی عفونت است.
• ورم و قرمزی: در برخی موارد، عفونت گوش میانی می‌تواند منجر به ورم و قرمزی در ناحیه گوش شود که این نشانه از واکنش التهابی بدن به عفونت است.

بیشتر بخوانید : جابه جایی مایع میانی گوش

انواع عفونت های گوش میانی

انواع عفونت های گوش میانی شامل اوتیت مدیای حاد، اوتیت مدیا به همراه افیوژن و اوتیت مدیا خلط‌آور مزمن می‌شوند. در ادامه با انواع اوتیت یا عفونت گوش میانی آشنا می‌شوید.

اوتیت مدیای حاد: این نوع عفونت گوش میانی در صورت وجود مایع در گوش میانی ایجاد می‌شود. علائم آن ممکن است ناگهانی شروع شده و شامل درد گوش، تب و احساس فشار در گوش باشد. پزشک برای تشخیص این نوع عفونت ممکن است از روش‌های تشخیصی مانند بررسی فیزیکی و مشاهده مایع در گوش استفاده کند.

اوتیت مدیا به همراه افیوژن: این نوع عفونت اغلب همراه با عفونت‌های حلق و بینی است و ممکن است شواهدی از مایع در گوش میانی وجود داشته باشد، اما در عین حال علائم عفونتی مانند درد گوش یا تب وجود ندارد.

اوتیت مدیا خلط‌آور مزمن: این نوع عفونت به صورت مداوم یا طولانی مدت ادامه دارد و ممکن است منجر به پارگی پرده گوش شود. علائم آن ممکن است شامل ترشح خلطی از گوش و در برخی موارد سرازیری چرک از گوش باشد.

تشخیص این انواع عفونت‌ها معمولاً توسط پزشک انجام می‌شود و درمان مناسب بسته به نوع و شدت عفونت ممکن است شامل داروهای ضدباکتری، ضد التهاب یا در برخی موارد عمل جراحی باشد.

نحوه تشخیص عفونت گوش میانی

راه تشخیص عفونت گوش میانی فرآیندی چند مرحله‌ای است که با مراجعه به پزشک آغاز می‌شود. ابتدا پزشک با معاینه بالینی و گرفتن شرح حال بیمار شروع می‌کند تا اطلاعات دقیقی از سن، علائم و سوابق بیماری‌های احتمالی به دست آورد. سپس با استفاده از ابزارهای پزشکی مانند اتوسکوپ وضعیت گوش، گلو و بینی بیمار را بررسی می‌کند.

در برخی موارد برای شنیدن صداهای تنفسی بیمار، از استتوسکوپ به عنوان روش تشخیص عفونت گوش میانی استفاده می‌شود. در برخی موارد برای بررسی دقیق‌تر، تست‌های تشخیصی مختلفی انجام می‌گیرد. یکی از این تست‌ها، تمپانومتری است که به کمک آن حرکت پرده گوش در پاسخ به تغییرات فشار هوا سنجیده می‌شود. بازتاب سنج آکوستیک نیز میزان بازگشت صدا از پرده گوش را اندازه‌گیری می‌کند. در موارد خاص، از تیمپانونسنتز استفاده می‌شود که شامل سوراخ کردن پرده گوش و تخلیه عفونت گوش میانی است.

روش های درمان عفونت گوش میانی

روش درمان عفونت گوش میانی در کودکان، بر اساس وضعیت سلامتی و سابقه دارویی متفاوت است. پزشک شدت عفونت، تحمل کودک نسبت به آنتی‌بیوتیک‌ها و نظر والدین را مدنظر قرار می‌دهد. در موارد خفیف، ممکن است توصیه شود که فقط درد مدیریت شود و علائم به صورت طبیعی برطرف شوند. برای کاهش درد و تب از داروهایی مانند پاراستامول و ایبوپروفن استفاده می‌شود. آنتی‌بیوتیک‌ها معمولاً در کودکان استفاده نمی‌شوند مگر در مواردی که علائم شدید یا ماندگار باشند.

اگر عفونت بیش از ۳ روز ادامه داشته باشد یا توسط باکتری ایجاد شده باشد، آنتی‌بیوتیک تجویز می‌شود. در بزرگسالان نیز آنتی‌بیوتیک‌ها ممکن است به صورت خوراکی یا قطره برای عفونت گوش میانی استفاده شوند. تنوع روشهای درمان عفونت گوش میانی می‌تواند منجر به سلامتی و بهبود سریع‌تر بیماران شود. داروهای مسکن و ضد التهابی برای کاهش علائم درد و التهاب به کار می‌روند. همچنین در صورت وجود علائم سرماخوردگی یا آلرژی، استروئیدهای بینی، داروهای رفع گرفتگی و آنتی‌هیستامین‌ها توصیه می‌شوند. مثلا ممکن است از آزیترومایسین برای عفونت گوش میانی استفاده کنند. همچنین شما می‌توانید از روش‌های درمان عفونت گوش میانی در منزل نیز بهره ببرید.

بیشتر بخوانید : روش های شستشوی گوش

پیشگیری از عفونت گوش میانی

پیشگیری کامل از عفونت گوش میانی ممکن نیست، اما با رعایت چند نکته می‌توان ریسک ابتلا را کاهش داد. برای کودکان این اقدامات شامل شستشوی مرتب دست‌ها، قطع استفاده از بطری و پستانک پس از یک ‌سالگی است. دور نگه داشتن کودکان از محیط‌های پر دود و تزریق به‌موقع واکسن‌ها نیز اهمیت دارد. همچنین تغذیه با شیر مادر می‌تواند خطر عفونت گوش میانی را کاهش دهد و باید از تماس با کودکان بیمار اجتناب کرد.

برای بزرگسالان نیز حفظ بهداشت گوش با شستشوی منظم و خشک نگه داشتن آن بعد از دوش گرفتن یا شنا کردن توصیه می‌شود. اجتناب از سیگار کشیدن و محیط‌های پر دود، مدیریت آلرژی‌ها، شستشوی صحیح دست‌ها، دوری از افراد بیمار و تزریق به‌موقع واکسن‌ها نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. با رعایت این موارد، می‌توان خطر ابتلا به عفونت گوش میانی را تا حد زیادی کاهش داد. استفاده از داروی گیاهی جهت عفونت گوش میانی نیز می‌تواند گزینه خوبی برای پیشگیری و درمان این مشکل باشد.

سوالات متداول

• چه عواملی باعث عفونت گوش میانی می شود؟

عفونت گوش میانی معمولاً به دنبال یک سرماخوردگی یا مشکلات تنفسی دیگر ایجاد می‌شود. این عفونت از طریق شیپور استاش که به تنظیم فشار هوای گوش و اتصال آن به حلق و پشت بینی کمک می‌کند به گوش می‌رسد. عفونت باعث تورم و تحریک شیپور استاش می‌شود.

• برای عفونت گوش میانی چی بخوریم؟

سیر حاوی ماده‌ای به نام آلیسین است که می‌تواند با باکتری‌ها و ویروس‌های عامل عفونت مقابله کند. همچنین ترکیبات معطر موجود در سیر خاصیت ضدعفونی‌کننده طبیعی دارند و می‌توانند از طریق پوست و بافت‌های اطراف پرده گوش جذب شوند و به مبارزه با عفونت کمک کنند.

• برای عفونت گوش میانی چه قرصی بخوریم؟

پنی‌سیلین و آموکسی‌سیلین اغلب برای درمان عفونت گوش میانی موثرترین آنتی‌بیوتیک‌ها محسوب می‌شوند. با این حال پزشک ممکن است بر اساس شدت و مزمن بودن عفونت، داروهای دیگری نیز تجویز کند.

• برای درمان عفونت گوش میانی چه کاری را انجام دهیم؟

در اکثریت موارد بدون درمان دارویی و صرفأ با یکسری مراقبت و گذر زمان قابل درمان است. معمولا برای درمان عفونت گوش میانی کودکان آنتی بیوتیک تجویز می شود اما باید این موضوع را مد نظر قرار داد که آنتی بیوتیک فقط کاهنده ی درد ناشی از عفونت است و نه درمان کننده ی خود آن.

• برای پیشگیری از عفونت گوش میانی چه نکاتی را باید مدنظر قرار دهیم؟

از آنجایی که عفونت اکثرا در کودکان اتفاق میوفتد، چند نکته برای پیشگیری از ابتلای به آن را در اینجا ذکر خواهیم کرد. اول آنکه مطالعات علمی این موضوع را اثبات کرده اند که کودکانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، سیستم قوی تری در برابر ابتلا به این نوع عفونت خواهند داشت. دوم آنکه سعی کنیم کودک را کمتر در معرض مکان های شلوغ و پر رفت و آمد قرار دهیم تا از ابتلای وی به سرماخوردگی و آنفولانزا جلوگیری شود. همچنین، قرار گرفتن کودک در معرض دود حاصل از دخانیات ممکن است منجر افزایش امکان عفونت در کودک شود پس تا حد امکان از این موضوع جلوگیری کنیم.