سرگیجه محیطی یکی از شایع‌ترین اختلالات تعادلی است که بسیاری از افراد در طول عمر خود ممکن است با آن مواجه شوند. این وضعیت عمدتاً به دلیل مشکلات در گوش داخلی یا بخش دهلیزی عصبی ایجاد می‌شود که باعث حس سرگیجه، گیجی و عدم تعادل می‌گردد. از جمله علائم شایع آن می‌توان به حس ورم، چرخش محیط پیرامون و ناتوانی در حفظ تعادل اشاره کرد.
تشخیص سرگیجه محیطی بر پایه نشانه‌های بالینی و آزمایش‌های خاص تعیین می‌شود و درمان آن معمولاً شامل تمرینات تعادلی، داروها یا در موارد خاص جراحی می‌باشد. با توجه به اینکه این وضعیت می‌تواند به دلیل عوامل مختلفی از جمله آسیب، عفونت یا تغییرات سنی ایجاد شود شناخت علل مرتبط با آن نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.
سرگیجه محیطی چیست؟
سرگیجه محیطی یکی از انواع سرگیجه است که به دلیل اختلالات در داخل گوش داخلی (لابیرینت) ایجاد می‌شود. در این نوع سرگیجه، علائم و نشانه‌ها شامل شدت بیشتر نسبت به سرگیجه‌های مرکزی، تهوع و استفراغ قوی‌تر، تشدید سرگیجه با تغییر وضعیت سر، عدم وجود علائم عصبی مانند دوبینی یا افتادگی پلک‌ها و طول مدت کوتاه‌تر سرگیجه هستند.
از این‌رو، سرگیجه محیطی نیازمند تشخیص دقیق و درمان مناسب است تا بتوان بهبودی بهتری برای بیماران فراهم کرد.
علائم سرگیجه محیطی
شناخت علائم سرگیجه محیطی، می‌تواند خیلی زودتر ما را به درمان و مراحل بهبود بیماری برساند. طبیعتا با مشاهده این علائم باید سریعا برای درمان آن اقدام کنید. در ادامه علائم این نوع از سرگیجه را بررسی می‌کنیم:
تهوع و استفراغ
تهوع و استفراغ از علائم بارز سرگیجه محیطی است که معمولاً با افزایش شدت سرگیجه همراه است. این احساس معمولاً به دلیل اختلالات در سیستم تعادلی داخل گوش داخلی ایجاد می‌شود. تهوع می‌تواند به شدتی احساس شود که منجر به استفراغ شود، که این عملکرد ممکن است به صورت موقت یا مکرر ظاهر شود.
مشکلات تعادل
اختلالات تعادل نیز به عنوان یکی از علائم سرگیجه محیطی ظاهر می‌شود. بیمار ممکن است احساس کند که تعادل کافی برای حرکت را ندارد. این احساس به دلیل ناهماهنگی در اطلاعات حسی و حرکتی از گوش داخلی ناشی می‌شود.
وزوز گوش
وجود صداهای وزوزی یا زنگ زدن در گوش نیز از علائم معمول سرگیجه محیطی است. این صداها ممکن است به صورت موقت یا پایدار باشند. این مشکلات نشان از اختلالات در گوش داخلی دارند که عمدتاً به علت اختلال در تعادل درونی بروز می‌کنند.
سردرد
سردرد نیز ممکن است همراه با سرگیجه محیطی باشد، اغلب به دلیل تنش عضلانی در ناحیه گردن یا از دست دادن تعادل و هماهنگی در سیستم تعادلی ایجاد می‌شود.
احساس پری در گوش
این احساس معمولاً به صورت ناگهانی در گوش ظاهر می‌شود و با توجه به شدت و مدت زمان آن متفاوت است. احساس پری در گوش نیز می‌تواند ناشی از اختلالات در سیستم تعادلی داخل گوش باشد که به دلیل سرگیجه محیطی ایجاد می‌شود.
نیستاگموس
این اختلال به حرکت ناخواسته و غیر قابل کنترل چشم‌ها به سمت دیگر اطلاق دارد. نیستاگموس در سرگیجه محیطی معمولاً همراه با سرگیجه شدید و به دلیل اختلالات در سیستم تعادلی و حسی ایجاد می‌شود.
این علائم معمولاً در سرگیجه محیطی مشاهده می‌شوند و میتوانند بر اساس شدت و مدت زمان متفاوت باشند. درمان این اختلالات ممکن است شامل استراحت، داروهای ضد سرگیجه، تغییرات در رژیم غذایی، و در موارد شدیدتر، جراحی باشد که همه به منظور کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی بیماران است.
علت سرگیجه محیطی
علت سرگیجه گوش میانی می‌تواند متنوع باشد. دلایل بسیاری میتوانند این مشکل را برای شما ایجاد کنند که باید آن‌ها را بشناسید. در ادامه علت‌های این نوع از سرگیجه را بررسی می‌کنیم:
سردردهای ناشی از میگرن :میگرن یک نوع اختلال عصبی است که معمولاً با سردردهای شدید، گاهی اوقات همراه با تهوع، استفراغ، حساسیت نوری و صداها (فونوفوبی) مرتبط است. در برخی از افراد، میگرن می‌تواند با سرگیجه‌های محیطی همراه باشد که به دلیل اختلالات در سیستم تعادلی ناشی از این نوع سردردها اتفاق می‌افتد.
سکته مغزی :سکته مغزی یا ایسکمیک یا هموراژیک، می‌تواند باعث ایجاد اختلالات در سیستم تعادلی و سرگیجه‌های محیطی شود. این اختلالات معمولاً ناشی از آسیب به بخش‌های مغزی که مسئول کنترل تعادل هستند می‌باشد.
جراحت سر :جراحات سر که ممکن است با آسیب به سیستم تعادلی یا گوش داخلی همراه باشند، میتوانند عامل سرگیجه محیطی باشند. این ممکن است به دلیل تغییرات فیزیولوژیک در گوش داخلی و یا از دست دادن تعادل ناشی از عمل جراحی باشد.
استراحت طولانی در رختخواب :استراحت طولانی و عدم حرکت ممکن است باعث کاهش توانایی سیستم تعادلی در تطبیق با تغییرات موقعیت بدن شود. این می‌تواند منجر به سرگیجه‌های محیطی باشد که هنگام ایستادن یا حرکت ناگهانی ایجاد می‌شوند.
جراحی گوش :جراحی‌های انجام شده در گوش، به خصوص در مواردی که روی گوش داخلی و لابیرینت تأثیر می‌گذارند، میتوانند باعث اختلال در سیستم تعادلی و سرگیجه محیطی شوند.
عفونت گوش :عفونت‌های مختلف در گوش میتوانند به طور مستقیم یا غیر مستقیم باعث اختلال در سیستم تعادلی و سرگیجه محیطی شوند، زیرا میتوانند روی گوش داخلی و لابیرینت تأثیر بگذارند.
نشت مایع گوش داخلی به گوش میانی :این وضعیت نادر ممکن است نتیجه شکستگی یا نشت در یکی از بخش‌های حفاظتی مایع لابیرینت باشد که می‌تواند باعث سرگیجه‌های محیطی و اختلالات تعادلی شود.
کاهش فشارخون هنگام ایستادن :این وضعیت معمولاً به دلیل کاهش فشار خون ناگهانی هنگام ایستادن ایجاد می‌شود که می‌تواند باعث سرگیجه محیطی و اختلال در تعادل شود.
ضعف عضلانی :ضعف عضلانی و ناتوانی در کنترل حرکات دقیق می‌تواند به دلیل آسیب به بخش‌های مغزی مسئول کنترل تعادل و تنظیم حرکات باشد. این وضعیت می‌تواند باعث سرگیجه‌های محیطی شود.
اتواسکلروز :اتواسکلروز که در آن استخوان‌های گوش میانی بیش از حد رشد می‌کنند، می‌تواند به دلیل تغییرات فیزیولوژیک در گوش داخلی باعث اختلال در سیستم تعادلی و سرگیجه محیطی شود.
مالتیپل اسکلروزیس (ام اس) :ام اس یک بیماری اتوایمیونی است که ممکن است باعث آسیب به سیستم عصبی مرکزی شود، که این آسیب می‌تواند به طور غیرمستقیم باعث اختلال در سیستم تعادلی و سرگیجه محیطی شود.
این عوامل نشان می‌دهند که سرگیجه محیطی می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد که هر کدام به طور مستقل یا ترکیبی میتوانند باعث اختلال در سیستم تعادلی شوند و به علت سرگیجه منجر شوند. درمان مناسب از طریق شناسایی دقیق علت و استفاده از روش‌های مناسب برای کنترل علایم می‌تواند به بهبود وضعیت بیمار کمک کند.
نحوه تشخیص سرگیجه محیطی
برای تشخیص سرگیجه محیطی، پزشکان از چندین روش تشخیصی مختلف استفاده می‌کنند که شامل موارد زیر می‌باشد:
معاینه چشمی
در این معاینه، پزشک به دنبال حرکات غیرطبیعی چشم‌ها است، از جمله نیستاگموس که یک حرکت غیرارادی چشم‌هاست. نیستاگموس ممکن است نشانگر مشکل در سیستم وستیبولار باشد که به تشخیص سرگیجه محیطی کمک می‌کند.
آزمون‌های هالپایک
این آزمون‌ها برای بررسی عملکرد کانال‌های نیم‌دایره‌ای گوش داخلی انجام می‌شود. در این آزمون، سر بیمار در جهات مختلف چرخانده می‌شود و حرکات چشم‌ها و پاسخ‌های دهلیزی بیمار بررسی می‌شود. این آزمون به تشخیص علائم وستیبولار و اختلالات تعادلی کمک می‌کند.
آزمون‌های کالریک
در این آزمون‌ها، آب گرم یا سرد به داخل کانال گوش بیمار هدایت می‌شود و حرکات چشم‌ها و پاسخ‌های دهلیزی بیمار بررسی می‌شود. این آزمون نیز برای ارزیابی عملکرد کانال‌های نیم‌دایره‌ای گوش داخلی و تشخیص اختلالات تعادلی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
الکتروکوکلوگرافی
این آزمون برای بررسی عملکرد گوش داخلی استفاده می‌شود. در این آزمایش، الکترودهایی به پوست سر و گوش بیمار وصل شده و امواج الکتریکی که توسط گوش داخلی تولید می‌شود، ثبت می‌شود. این آزمون به بررسی فعالیت الکتریکی و توانایی گوش داخلی در تنظیم تعادل کمک می‌کند.
تصویربرداری (مانند MRI یا CT اسکن)
در برخی موارد، برای تشخیص علت سرگیجه محیطی ممکن است از تصویربرداری استفاده شود. MRI و CT اسکن میتوانند به پزشک کمک کنند تا نقاط ضعف یا تغییرات ساختاری در گوش داخلی یا مناطق مرتبط با سیستم تعادل را تشخیص دهد.
این روش‌های تشخیصی به همراه تاریخچه بالینی دقیق بیمار و ارزیابی دقیق علائم، میتوانند به پزشک در تشخیص دقیق و درمان مناسب بیمار کمک کنند. تشخیص سرگیجه محیطی اساساً بر اساس شناسایی علائم و تست‌های ویستیبولار انجام می‌شود تا علت مشخص شود و درمان مناسب انتخاب گردد.
روش درمان سرگیجه محیطی
برای درمان سرگیجه حاد محیطی می‌توان به دکتر و تجویز دارو روی آورد. همچنین می‌توانید از درمان‌های خانگی بهره ببرید. در ادامه انواع روش‌های درمان را بررسی خواهیم کرد:
درمان خانگی سرگیجه محیطی
روش‌های درمان خانگی برای کنترل سرگیجه محیطی بسته به شدت و علت بروز آن متفاوت هستند. این روش‌ها شامل موارد زیر می‌شود:
سبک زندگی سالم :رژیم غذایی سالم و کاهش مصرف کافئین، الکل و تنباکو می‌تواند به کاهش شدت سرگیجه کمک کند. همچنین خواب کافی و کاهش استرس نیز می‌تواند از بروز سرگیجه جلوگیری کند. افرادی که با مشکلات دیابتی یا افت قند خون روبرو هستند، باید بر روی تنظیم قند خون خود متمرکز شوند.
هیدراته نگه داشتن بدن :نوشیدن مقدار کافی آب؛ به خصوص در شرایط گرمسیری یا هنگام ورزش برای جلوگیری از افت فشار خون و بهبود سرگیجه مهم است، نوشیدن آب قبل از وعده‌های غذایی هم می‌تواند از افت قند خون جلوگیری کند.
مانورهای بدنی :تمرینات تعادلی مانند تای چی و یوگا میتوانند به بهبود تعادل و کنترل علائم سرگیجه کمک کنند. مانورهای اپلی و سمونت-توپت نیز میتوانند برای جابجایی کریستال‌های کلسیم در گوش داخلی و بهبود وضعیت وستیبولار موثر باشند، اما بهتر است این مانورها را با راهنمایی پزشک انجام دهید.
آب داغ :استفاده از آب داغ برای دوش نگرفتن بیش از ۱۰ دقیقه توصیه نمی‌شود، زیرا می‌تواند باعث افت فشار خون و افزایش بار کاری قلب شود که ممکن است سرگیجه را تشدید کند. بهتر است دمای آب نزدیک به دمای بدن باشد.
استفاده از جینکو بیلوبا :این گیاه ممکن است با افزایش خون‌رسانی به مغز به کنترل سرگیجه کمک کند. تحقیقات نشان داده است که جینکو بیلوبا ممکن است مؤثر مانند بتاهیستین برای درمان اختلالات تعادلی باشد.
استفاده از زنجبیل :زنجبیل به عنوان یک درمان معمول برای بیماری حرکت و حالت تهوع شناخته شده است و ممکن است در کنترل سرگیجه نیز موثر باشد.
مصرف غلات کامل :استفاده از غلات کامل مانند نان سبوس‌دار، برنج قهوه‌ای، کینوا و جو دوسر به کنترل نوسانات قند خون کمک می‌کند که می‌تواند عاملی در جلوگیری از سرگیجه باشد.
ماساژ :ماساژ با روغن اسطوخودوس می‌تواند به کاهش استرس و اضطراب و در نتیجه بهبود علائم سرگیجه کمک کند.
احتیاط در فعالیت‌های روزمره :از فعالیت‌هایی که ممکن است باعث تصادف یا زمین خوردن شوند، اجتناب کنید. همچنین از رانندگی، ایستادن در ارتفاعات، رفتن به نردبان و پوشیدن کفش‌های پاشنه بلند در حالت سرگیجه پرهیز کنید.
تمرکز بر نقطه‌ی ثابت :هنگامی که اتاق چرخیدن آغاز می‌کند، به یک نقطه‌ی ثابت مانند ساعت دیواری نگاه کنید تا به کنترل وضعیت خود کمک کنید.
