علل بیماری اتواسکلروز، بهترین روش درمان و عوارض آن

ممکن است در آشنایان و نزدیکان خود خانواده هایی را دیده باشید که بیش از یک نفر آنان مبتلا به کم شنوایی، وزوز گوش، شنوایی ضعیف در محیط های ساکت و حتی سرگیجه باشند. این خانواده ها بدون اینکه فعالیت پرمخاطره ای در راستای ابتلا به این بیماری انجام داده باشند و یا در محیط پر مخاطره ای زندگی کرده باشند که خطر ابتلا به این بیماری را در آنان تشدید کند، به این بیماری دچار شده اند و پیشرفت این بیماری به مرور زمان آنان را بسیار نگران می¬کند. داشتن اطلاعات کافی در زمینه این بیماری که با نام “اتواسکلروز” شناخته شده است به شما کمک می کند آگاهانه در برابر این بیماری رفتار کنید.

سمعک ملاصدرا در این مقاله تلاش کرده شما را با علائم، علل، عوارض و راه های درمان این بیماری به طور مختصر آشنا کند و اطلاعات مفیدی در این زمینه در اختیارتان قرار دهد.

مختصری درباره بیماری اتواسکلروز

نام این بیماری از کلمه یونانی Otosclerosis گرفته شده که معنی لغوی آن سخت شدگی گوش می باشد. دلیل بروز این بیماری در نامگذاری آن بی تاثیر نبوده است؛ اتواسکلروز از بیماری های گوش میانی است که به دلیل سخت شدن و عدم تحرک کافی استخوانچه های گوش میانی و مشخصاً استخوانچه رکابی (Stapedius) بروز می کند. دلیل سخت شدگی آن نیز رشد اضافی و نامنظم این استخوانچه می باشد. این اتفاق باعث می شود چرخه انتقال صدا به قسمت داخلی گوش که مسئول دریافت صدا و ارسال آن به مغز است، دچار مشکل شده و درک درستی از بلندی و وضوح صدا یا به طور دقیق تر بلندی و وضوح گفتار صورت نگیرد. همین اتفاق می تواند باعث بروز وزوز در گوش فرد بیمار و عوارض دیگری شود که در پایین به تفصیل درباره آن صحبت شده است.

علل بروز اتواسکلروز

با وجود پیشرفت چشمگیر علم ادیولوژی در شناسایی و درمان بیماری های گوش هنوز علت کاملاً مشخص و دقیقی برای بروز این بیماری معرفی نشده است و منابع معتبر علمی از احتمال بسیار بالای تاثیر ژن ها و وراثت میان نسل ها در ابتلا به آن سخن گفته اند و ژن حامل آن را ژنی اتوزومال غالب یافته اند. به این معنی که اگر یکی از والدین ژن این بیماری را با خود داشته باشد، احتمال بروز آن در فرزندان خانواده ۲۵ درصد و اگر هردو والد دارای این ژن باشند، به احتمال ۵۰ درصد فرزندان آن خانواده به بیماری اتواسکلروز مبتلا خواهند شد. البته بازهم جای تاکید دارد که این اعداد و ارقام هیچ یک کاملاً معتبر و دقیق نیستند و تنها احتمال این می رود که ژنتیک عامل اصلی بروز این بیماری باشد. هرچند تاثیر این عامل در بروز اتواسکلروز خود حدود ۶۰ درصد بیان شده است.

راه های درمان عفونت گوش میانی چیست؟

علائم بیماری اتواسکلروز

کم شنوایی و درک پایین در محیط های کم سر و صدا اصلی ترین علامت بیماری اتواسکلروز می باشد. از سایر علائم این بیماری می توان به وزوز دائمی گوش و در موارد شدیدتر و پیشرفته تر که بیماری بر نواحی داخلی گوش هم تاثیر گذاشته باشد، می توان به افت شنوایی حسی-عصبی و سرگیجه دورانی اشاره کرد. افت شنوایی حسی-عصبی در موارد شدید اتواسکلروز با افت انتقالی ناشی از عدم تحرک کافی استخوانچه رکابی آمیخته شده و افتی شدید برای بیمار ایجاد می کند؛ در این حالت شکایت بیمار تنها از شدت پایین صدا نیست بلکه وضوح صدای محیط و گفتار اطرافیان نیز برای او پایین آمده است و درک را برای او دشوارتر کرده است.

قسمت داخلی انسان از دو قسمت حلزون و دهلیز تشکیل شده است. حلزون و سلول های مویی درون آن وظیفه شنیدن اصوات و ارسال آن ها به مغز برای درک را بر عهده دارند که در مقالات متعدد موجود در قسمت دانستی های سایت راجع به آن بسیار صحبت شده است. اما قسمتی که در میان مردم کمتر شناخته شده است قسمت دهلیز است. دهلیز یا وستیبول مسئول حفظ تعادل سر و جلوگیری از بروز سرگیجه و برهم خوردن تعادل است که با کمک اطلاعاتی که از چشم ها و سایر نقاط بدن به مغز می رسد باعث حفظ تعادل کل بدن می شود. سرگیجه ی حاصل از بیماری اتواسکلروز در موارد بسیار شدید نشان دهنده پیشرفت این بیماری به سمت دهلیز و درگیر کردن این قسمت می باشد.

آیا می توان از بروز اتواسکلروز پیشگیری کرد؟

متاسفانه پاسخ این سوال با علم امروز بشر منفی است. زیرا همانگونه که در بالا گفته شد امروزه تنها علت شناخته شده بروز این بیماری وراثت است که آن هم تنها در ۶۰ درصد موارد تایید شده است. بنابراین راهی برای پیشگیری از بروز اتواسکلروز وجود ندارد اما در صورتی که ابتلا به اتواسکلروز در فردی محرز شده باشد، بهتر است این فرد پیش از ازدواج مشاوره های قبل از ازدواج را انجام داده باشد تا از خطرات احتمالی آینده آگاهی یافته و پیشگیری کند.

میزان شیوع اتواسکلروز

گفته می شود رنگ پوست، جنسیت و بارداری عوامل اصلی تاثیرگذار بر بروز اتواسکلروز می باشند. به گونه ای که: بیشترین میزان بروز اتواسکلروز در سفیدپوستان و زنان باردار دیده می شود. گفته می شود حدود ۱۰ درصد از سفیدپوستان مبتلا به درجاتی از اتواسکلروز هستند. همچنین میزان شیوع اتواسکلروز در زنان به مراتب بیشتر از مردان می باشد. این بیماری پیشرونده که علائم آن می تواند از ۱۵ سالگی تا ۴۵ سالگی آغاز شود به دلیل ناشناخته ای با بارداری زنان در این دوره سنی آنان احتمال بروز بیشتری می یابد و می تواند برای این گروه بیش از سایرین مشکل ساز باشد. گفتنی است علائم این بیماری اغلب تا قبل از ۲۰ سالگی در فرد بروز می کند.

عوارض اتواسکلروز

اتواسکلروز یک بیماری مزمن است که ابتدا یک گوش و سپس در اغلب موارد گوش دیگر بیمار را نیز درگیر می کند، به گونه ای که گفته می شود هر ۸ نفر از ۱۰ نفری که مبتلا به اتواسکلروز هستند هر دو گوششان درگیر این عارضه می باشد. بیماری اتواسکلروز این قدرت را دارد که در صورت عدم انجام هیچ گونه اقدامی در جهت درمان، در مدت ۱۰ تا ۱۵ سال باعث ناشنوایی کامل فرد شود. حال هرچه که سن بیمار در هنگام ابتلا پایین تر باشد، سرعت پیشرفت بیماری بیشتر بوده و این مدت زمان کوتاه تر خواهد شد.

راه های درمان بیماری اتواسکلروز

علی رغم ظاهر مخوف بیماری اتواسکلروز، دانش امروز راه حل درمان قطعی این بیماری را یافته است. روند درمان این بیماری شامل چند مرحله است و به عوامل متعددی نیز بستگی دارد. مراحل درمانی آن بدین صورت است که ابتدا فرد با شکایت کم شنوایی به پزشک مراجعه می کند، پزشک متخصص پس از گرفتن اطلاعات اولیه و اساسی از بیمار و علائم همراه با افت شنوایی او، بیمار به سمت انجام یک ارزیابی شنوایی سوق می دهد. پس از انجام ارزیابی شنوایی توسط شنوایی شناس و نشان دادن نتیجه آن به پزشک است که وضعیت بیمار و پیشرفت بیماری او مشخص می شود. در این مرحله پزشک با توجه به ادیوگرام بیمار او را به سمت استفاده از استفاده از داروهای تجویزی، سمعک، عمل جراحی و… سوق می دهد. اگر کاهش شنوایی در حد خفیف و یا ملایم باشد، استفاده از داروهایی مانند فلوراید سدیم که روند رشد ناموزون استخوانچه را کندتر می کند می تواند مفید باشد. هم چنین:

در مواردی که سن بیمار یا شرایط ویژه او اجازه عمل را به پزشک معالج او ندهد، استفاده از سمعک برای این بیماران می تواند بسیار مفید باشد. سمعک یکی از شایع ترین موارد تجویزی در بیماران اتواسکلروزی است. اگر افت شنوایی فرد بیمار بالاتر از درجه متوسط و رو به شدید باشد، یا سن او قدری پایین باشد که پیشرفت بیماری او در دراز مدت نگران کننده جلوه کند، پزشک متخصص عمل جراحی را در دستور کار خود قرار می دهد. به عملی که برای درمان بیماری اتواسکلروز انجام می شود، استپدکتومی می گوییم. در اغلب موارد استپدکتومی موثرترین راه برای درمان اتواسکلروز می باشد.

عمل جراحی اتواسکلروز (استاپدوکتمی)

روند انجام این عمل به گونه ای است که پزشک ابتدا در حالت بیهوشی عمومی یا بی حسی موضعی از پرده گوش بیمار عبور می کند و وارد فضای گوش میانی او می شود. در این فضا ۳ استخوانچه وجود دارد که هر یک وظیفه خاصی را بر عهده دارند، استخوانچه رکابی که در این بیماری دچار سفت شدگی و رشد ناموزون شده است در این حالت دورترین استخوانچه از پزشک است. پزشک جراح ابتدا این استخوانچه معیوب را از فضای گوش میانی خارج می کند و سپس یک وسیله خارجی جایگزین (پروتز) برای آن در همان نقطه قرار می دهد. یعنی از این پس این پروتز جای استخوانچه رکابی فعالیت خواهد کرد.

عمل استاپدکتومی از عمل های بسیار موفق و کم خطری است که قدمت انجام آن توسط پزشکان متخصص و جراحان بسیار طولانی است(نزدیک ۷۰ سال). در انجام این عمل برای بیمارانی که هر دو گوش آن ها دچار این عارضه شده است، تک تک گوش ها توسط پزشک عمل می شوند. ابتدا پزشک گوشی را که شرایط وخیم تری دارد (که اغلب همان گوشی است که زودتر به این بیماری مبتلا شده است) مورد عمل جراحی قرار می دهد و پس از مدتی گوش دیگر را نیز عمل می کند.

پس از عمل استاپدکتومی چه باید کرد؟

عمل استاپدکتومی همانطور که در بالا نیز گفته شد از عمل های کم خطر و با موفقیت بالاست. بیمار پس از ترخیص شدن باید مراقب باشد:

1. روش گوش عمل شده خود نخوابد.
2. شنا نکند و از هرگونه اقدامی که ممکن است باعث ورود آب به گوشش شود، خودداری کند.
3. قبل از استحمام گوش عمل شده خود را خود بپوشاند تا با آب برخوردی نداشته باشد.
4. از وارد آوردن فشار زیاد به فضای حلق، بینی و گوش، مانند باد کردن بینی خودداری کند.
5. برای مدتی پس از عمل خود از انجام مسافرت های هوایی و رفتن به ارتفاعات زیاد مانند کوهنوردی خودداری کند.

سمعک ملاصدرا با بهره گیری از پیشرفته ترین دستگاه های ارزیابی شنوایی و تعادل، در راستای تشخیص بیماری اتواسکلروز و مشاوره چگونگی برخورد با این بیماری و مدیریت کردن آن، از معتبرترین مراکز درمانی برای اطمینان از انتخاب راه درمانی مناسب بیماری اتواسکلروز و طی کردن این مسیر می باشد.