کم شنوایی در کودکان و نوزادان – از علائم تا روش های درمان

علت کم شنوایی در کودکان و نوزادان چیست؟

درک دلایل کم شنوایی در کودکان در تشخیص زودهنگام و درمان آن تاثیر زیادی دارد. هرچند، علت کم شنوایی در نوزادان و کودکان کاملا متفاوت است اما بر اساس برخی فاکتورها قابل تشخیص هستند. کم شدن شنوایی در کودکان کم شنوایی و ناشنوایی در کودکان تاثیر قابل توجهی بر گفتار، رشد زبان و کیفیت کلی زندگی آنها خواهد داشت. بنابراین لازم است با افزایش آگاهی خود درباره این اختلال و چکاپ‌های منظم کودک بتوانیم به موقع آن را شناسایی کنیم و در راستای درمان گام برداریم. در ادامه شما را با انواع علت کم شنوایی کودکان که به دو دسته موقت و دائمی تقسیم کرده ایم، آشنا خواهیم کرد.    

علل کم شنوایی موقت در کودکان

اصلی‌ترین دلایل کم شنوایی موقت کودک شامل موارد زیر است:

1. عفونت گوش میانی: هرچند شایع‌ترین علت کم شدن شنوایی ناگهانی در کودکان، عفونت گوش میانی یا اوتیت حاد میانی است اما خوشبختانه این عفونت‌ها معمولا به خودبه‌خود و بدون ایجاد آسیب دائمی برطرف خواهند شد. در واقع در این اختلال، بخش‌هایی از گوش میانی عفونی و متورم می‌شوند و مایع پشت پرده گوش به دام می‌افتد. عفونت گوش معمولا توسط باکتری ناشی از سرماخوردگی یا گلودرد کودک ایجاد می‌شود که به گوش میانی سرایت می‌کند.
2. گوش شناگر: اگر کودک شما اخیرا شنا کرده است به ویژه در آب‌هایی که حاوی کلر نیستند مانند آب دریاچه یا برکه، ممکن است به اختلالی دچار شده باشد که گوش شناگر نام دارد. در واقع گوش شناگر نوعی عفونت مجرای گوش است که ممکن است بسیار دردناک شود و شنوایی کودک را با مشکل مواجه کند. در این مواقع باید گوش آسیب دیده را خشک و تمیز کنید و دقت کنید که به این منظور از گوش پاک کن استفاده نکنید. سپس به پزشک مراجعه کنید تا قطره آنتی بیوتیک مناسب کودک را تجویز کند.
3. جرم گوش: درصورتی که جرم گوش کودک به حدی زیاد باشد که نیاز به تخلیه داشته باشد، ممکن است باعث کم شنوایی موقت کودک شود. در صورت نیاز به تخلیه جرم گوش کودک، لازم است حتما به متخصص مراجعه کنید تا با انجام ساکشن جرم گوش را خارج کند.
4. ورود اجسام خارجی به گوش کودک: از آنجایی که کودکان بسیار کنجکاو هستند، ممکن است به صورت ارادی یا اتفاقی اجسامی را درون گوش خود فرو کنند. در چنین مواقعی شنوایی کودک دچار مشکل خواهد شد و باید سریعا به پزشک مراجعه کنید که جسم خارجی باعث پارگی پرده گوش کودک نشود.

علل کم شنوایی دائمی در کودکان

اما دلایل کم شنوایی دائمی چه هستند؟ در اینجا شما را با برخی از مهم ترین عواملی که می‌توانند باعث کم شنوایی طولانی مدت شوند آشنا می‌کنیم:

1. انواع مشکلات ارثی گوش: برخی از بیماری‌های ارثی که باعث رشد غیرطبیعی گوش داخلی می‌شوند ممکن است موجب کم شنوایی دائمی در کودک شوند. گوش داخلی که شامل حلزون و سیستم دهلیزی است، در سیستم شنوایی نقش ویژه‌ای دارد. هنگامی که رشد طبیعی یا عملکرد این ساختارها مختل شوند، می‌توانند به از دست دادن شنوایی منجر شوند. استخوان‌سازی ناقص و تریزومی مثال‌هایی از اختلالات ژنتیکی هستند که باعث ناشنوایی کودک می‌شوند.
2. کم شنوایی نوزاد یا جنین در اثر برخی بیماری‌ها: اگر کودکی که تازه متولد شده است در معرض برخی از بیماری‌ها مانند سرخچه، مننژیت یا اوریون قرار بگیرد، ممکن است بر رشد گوش او اثر بگذارد. التهاب ناشی از مننژیت در کودک به گوش داخلی و عصب شنوایی آسیب می‌رساند. همچنین مننژیت می‌تواند باعث تب بالا و افزایش فشار داخل جمجمه شود که هر یک به نوبه خود باعث کم شنوایی خواهند شد. گاهی ابتلای مادر به سرخچه در سه ماه اول بارداری می‌تواند باعث ایجاد نقص در گوش شود و کم شنوایی مادرزادی در نوزادان شوند. میزان کم شنوایی دائمی ناشی از بیماری می‌تواند در دو گوش متفاوت باشد و موجب کم شنوایی گوش چپ در کودکان یا گوش راست آنها شود.
3. قرار گرفتن در معرض صداهای بلند: صداهایی مانند کنسرت یا ترقه می‌توانند باعث آسیب شنوایی دائمی در کودک شوند. این صداها امواج صوتی ایجاد می‌کنند که به سلول‌های مویی ظریف حلزون گوش و بخشی از گوش داخلی آسیب می‌رسانند. پس از آسیب، سلول‌های مویی گوش دیگر بازسازی نمی‌شوند و باعث کاهش شنوایی دائمی کودک خواهند شد. دقت کنید که گوش دادن به موسیقی از طریق هدفون با صدای بلند نیز باعث کم شنوایی ناگهانی در کودکان شود.
4. ضربه و جراحت: آسیب‌های فیزیکی مانند ضربه مغزی و شکستگی جمجمه می‌توانند باعث کاهش کم شدن شنوایی کودکان به صورت دائمی شوند. شکستگی جمجمه می‌تواند عملکرد طبیعی گوش میانی و داخلی را مختل کند. شکستگی می تواند باعث آسیب به استخوان‌های ریز در گوش میانی یا پرده گوش کودک شود و بر شنوایی و تعادل او اثر مخربی داشته باشد.

علائم کم شنوایی در کودکان و نوزادان

علائم کم شنوایی در کودکان و نوزادان بسته به علت آن می‌تواند کاملا متفاوت باشد. با این وجود، مجموعه‌ای از علائم مشترک در میان کودکان وجود دارند که مشاهده آنها می‌تواند دلیلی برای وجود مشکل شنوایی کودک باشد. در ادامه علائم کم شدن شنوایی در نوزادان و کودکان در سنین بالاتر را با هم بررسی خواهیم کرد.

علائم کم شنوایی در نوزادان

هرچند تشخیص کم شنوایی در نوزادان می‌تواند بسیار چالش برانگیز باشد، اما شناسایی زودهنگام آن بسیار مهم است و باید موردتوجه قرار گیرند. برخی از علائم مهم کم شنوایی نوزاد شامل زیر هستند:

1. عدم واکنش در برابر صداهای بسیار بلند: نوزادان معمولا به صداهای بلند به صورت وحشت زده پاسخ می‌دهند اما اگر چنین نبود، ممکن است دچار مشکلات شنوایی باشند.
2. عدم واکنش به گفتار: هنگامی که با نوزادان یک الی دو ماهه صحبت می‌کنید، معمولا ساکت شده یا لبخند می زنند. عدم پاسخ به صدای والدین نگران‌کننده است و لازم است شنوایی نوزاد مورد معاینه قرار گیرد.
3. عدم حرکت به سمت منبع صدا: نوزادان سه الی چهار ماهه باید بتوانند چشم یا سر خود را به سمت منبع صدا بچرخانند. در صورتی که کودک منبع صدا را دنبال نکند، ممکن است مشکل شنوایی داشته باشد.

علائم کم شنوایی در کودکان

اما زمانی که کودکان بزرگتر می‌شوند، علائم کم شنوایی در آن‌ها به شکل دیگری ظاهر می‌شود و تشخیص آنها کمی راحت‌تر از کم شنوایی در نوزادان است. اصلی‌ترین علائم کم شنوایی کودک شامل موارد زیر است:

1. تاخیر در گفتار: معمولا رشد کلامی در یک کودک مبتلا به کم شنوایی با تاخیر زیادی اتفاق می‌افتد و ممکن است به اندازه افراد همسن خود صحبت نکنند و ارتباط برقرار نکنند.
2. بی توجه بودن کودک به رفتار اطرافیان: اگر کودکی نسبت به اطرافیان و در رفتار خود بی توجهی نشان دهد ممکن است ناشی از مشکلات شنوایی او باشد.
3. درخواست کودک برای تکرار صحبت: اگر کودک شما مرتبا از شما می‌خواهد که حرف خود را تکرار کنید، ممکن است دچار کم شنوایی شده باشد.
4. ترجیح برای گوش دادن به صدای بلند: اگر کودک شما هنگام مشاهده تلویزیون در درک صدای پایین با مشکل مواجه است ممکن است نشانه کم شنوایی او باشد.
5. انزوا: یکی از عوارض تاثیر کم شنوایی در کودکان، انزوا است. معمولا کودکان کم شنوا کمی گوشه‌گیر هستند و به دلیل مشکلات برقراری ارتباط با همسالان خود کمتر رابطه برقرار می‌کنند.

روش‌های تشخیص کم شنوایی کودکان و نوزادان

بعد از مشاهده علائم کم شدن شنوایی در نوزادان باید حتما به پزشک مراجعه کنید تا با انجام معاینه دقیق و آزمایشات مختلف بتواند تشخیص دهد که مشکل شنوایی کودک شما ناشی از چیست. اما آزمایش‌های تشخیص کم شنوایی کودکان چه هستند؟ مهم‌ترین آزمایش‌های کم شنوایی در کودک که معمولا توسط یک متخصص گوش، حلق و بینی انجام می‌شود، شامل موارد زیر هستند:

• تست پاسخ شنوایی ساقه مغز: در این تست صداها از طریق یک گوشی به مغز فرستاده می‌شوند و امواج مغزی کودک شما اندازه‌گیری می‌شود. اگر نتیجه آزمایش نشان دهد که مغز اطلاعات صوتی را درست دریافت نمی‌کند، ممکن است نشانه وجود مشکلاتی در شنوایی کودک باشد.
• تست انتشارات آکوستیک: این آزمایش نحوه واکنش گوش داخلی به صدا را بررسی می‌کند. به این منظور، هدفونی در گوش کودک صدا را پخش می‌کند که باید این صدا در کانال گوش کودک بازتاب پیدا کند. اگر بازتاب صدا کم باشد، ممکن است نوزاد شما کم شنوایی داشته باشد.

(۵)

درمان کم شنوایی کودکان و نوزادان

بسته به دلیل کم شدن شنوایی در کودکان، ممکن است درمان آن متفاوت باشد. انواع روش‌های درمان کم شنوایی برای کودکان عبارتند از:

• درمان دارویی کم شنوایی کودکان: در صورتیکه علت کم شدن شنوایی کودکان ناشی از عفونت‌هایی مانند اوتیت میانی (عفونت گوش میانی) باشد، تجویز آنتی‌بیوتیک یا داروهای ضدقارچ ممکن است در درمان کم شنوایی موثر باشند. برای مقابله با کم شنوایی انتقالی در کودکان نیز بسته به شدت آن، گاهی از درمان‌های دارویی استفاده می‌کنند.
• جراحی: اگر علت کم شنوایی در کودکان، مشکلات ساختاری گوش باشد، درمان جراحی مفید خواهد بود.
• تخلیه جرم گوش: گاهی افزایش بیش از حد جرم گوش باعث ایجاد کم شنوایی خفیف در کودکان می‌شود. در شرایطی که مشکل کم شنوایی در کودکان، به دلیل تجمع جرم گوش باشد، به تشخیص پزشک، جرم گوش تخلیه می‌شود.
• سمعک: استفاده از سمعک معمولا در انواع کم شنوایی در کودکان باعث تقویت صدا و پردازش راحت آن توسط گوش کودک می‌شود. سمعک کودکان به گونه‌ای طراحی شده است که برای گوش کوچک آنها مناسب باشد و در برابر آب و فشار نیز کاملا مقاوم باشد.
• کاشت حلزون: استفاده از کاشت حلزون می‌تواند برای درمان کم شنوایی عصبی-حسی کودکان مفید باشد.
• تمرینات شنوایی و گفتاردرمانی: این تمرینات شامل آموزش‌هایی هستند که به کودک کمک می‌کنند توانایی خود را در تشخیص، شناسایی و تفسیر صداها بهبود بخشد. تکنیک‌ها شامل گوش دادن به صداهای مختلف، یادگیری و تشخیص آنها حتی در محیط‌های شلوغ و پرسر و صدا است.

(۶)

پیشگیری از کم شنوایی در کودکان و نوزادان

برخی از انواع مشکلات کم شنوایی در کودکان تا حدودی قابل پیشگیری هستند. برخی از اقدامات پیشگیرانه مشکل کم شنوایی در کودکان شامل موارد زیر هستند:

• واکسیناسیون: اطمینان حاصل کنید که کودکان همه واکسن‌های لازم از جمله واکسن بیماری سرخک، اوریون، سرخچه و مننژیت را دریافت کرده‌اند. این بیماری‌ها در صورت عدم پیشگیری می‌توانند باعث کم شنوایی گوش کودکان شوند.
• درمان سریع عفونت گوش کودک: معاینات منظم گوش کودک و درمان گوش در صورت بروز عفونت، در پیشگیری از کم شنوایی کودک بسیار موثر هستند.
• محافظت از گوش کودک در برابر صداهای بسیار بلند: برای محافظت از گوش کودک خود در محیط‌هایی با صداهایی بسیار بلند می‌توانید از گوش گیر استفاده کنید.
• غربال‌گری شنوایی: از آنجایی که تشخیص زودهنگام مشکلات شنوایی بسیار مهم است، اطمینان داشته باشید که غربالگری شنوایی به موقع برای کودک شما انجام می‌شود.

(۷) (۸)

سوالات متداول

• آیا آلودگی صوتی باعث ایجاد کم شنوایی در کودکان و نوزادان می‌شود؟

بله، اگر کودک در معرض صداهایی بسیار بلند قرار گیرد، ممکن است دچار کم شنوایی موقت یا دائمی شود.

• کم شنوایی ناگهانی در کودکان چگونه ایجاد می‌شود؟

کم شدن شنوایی کودک به صورت ناگهانی ممکن است ناشی از دلایلی متفاوت مانند عفونت گوش، ورود جسم خارجی، ازدیاد جرم گوش یا موارد دیگر باشد.