تجمع جرم گوش می‌تواند علائمی مانند اختلال در شنوایی، سرگیجه و حتی گوش درد ایجاد کند، بنابراین نیاز به تخلیه، پاکسازی و شستشوی گوش خواهیم داشت. اما شستشوی گوش چگونه انجام می‌شود و به چه اقداماتی نیاز دارد؟ در این مقاله به بررسی انواع روش‌های شستشوی گوش و نحوه انجام آن می‌پردازیم. همچنین مراقبت‌های بعد از شستشوی گوش و همه نکات مهم پیرامون آن را خواهیم گفت.
شستشوی گوش چیست؟
شستشوی گوش یک روش پاکسازی برای حفظ بهداشت و سلامت گوش است که به منظور پاک کردن مواد زائد، چربی و گرد و غبار انباشته در گوش انجام می‌شود. شستشوی گوش یک عمل بهداشتی بسیار حساس است که باید توسط پزشک انجام شود، در غیراینصورت ممکن است به پرده گوش آسیب برسد. شستشوی منظم گوش توسط پزشک مانع از تجمع انواع آلودگی، باکتری و ویروس می‌شود و احتمال عفونت و بیماری‌های دیگر گوش را کاهش می‌دهد. با این‌حال، باید در انتخاب ابزار و روش مناسب شستشوی گوش دقت کنید و از انجام انواع شستشو در منزل که ممکن است به گوش‌تان آسیب برساند، خودداری کنید.
شستشوی گوش چگونه انجام می‌شود؟
از آنجایی که کوچکترین آسیبی به گوش باعث ایجاد عفونت یا آسیب به غشای گوش یا پرده گوش می‌شود، باید انجام آن را به یک متخصص سپرد. زمانی که برای شستشوی گوش یا برطرف کردن جرم آن به پزشک مراجعه کردید، ابتدا شروع به معاینه گوش شما می‌کند تا مطمئن شود که نیاز به انجام شستشو دارید. سپس در صورت نیاز با استفاده از روش‌های مختلفی مانند شستشو با آب یا با استفاده از دستگاه ساکشن گوش شما را شستشو می‌دهد. در روش شستشو، پزشک با استفاده از فشار آب ملایم، جرم گوش را شستشو می‌دهد درحالی‌که دستگاه ساکشن نیازی به آب ندارد، زیرا قطره‌ای که چندروز قبل از ساکشن به داخل گوش ریخته می‌شود، جرم گوش را از جداره آن جدا می‌کند. البته امروزه پزشکان سعی می‌کنند که کمتر از روش‌های شستشو استفاده کنند زیرا ممکن است چنین روش‌هایی به پرده گوش آسیب برسانند. در بیشتر موارد مراجعه بیماران، معمولا پزشک با استفاده از دستگاه ساکشن اقدام به تخلیه جرم گوش می‌کند. این دستگاه بسیار دقیق است و آسیبی به گوش نمی‌رساند. (1)
انواع روش‌های شستشوی گوش
به دلیل اینکه مجرای گوش و پرده آن بسیار حساس و آسیب پذیر هستند، تجمع جرم گوش ممکن است به ساختار گوش آسیب برساند. بنابراین شستشوی گوش به روش‌های مختلف باعث کاهش خطر آسیب به گوش خواهد شد. همچنین انواع روش‌های شستشوی گوش کمک می‌کنند که در هنگام ورود حشرات، سنگ‌‌های ریز یا هر گونه جسم خارجی به گوش، در سریع‌ترین زمان ممکن، مواد را از گوش خارج کنیم و خطرات ناشی از آن را به حداقل برسانیم. در ادامه انواع روش‌های شستشوی گوش در خانه و توسط پزشک را با هم بررسی خواهیم کرد.
شستشوی گوش توسط پزشک:
در ابتدا بپردازیم به روش‌های شستشوی گوش توسط متخصص گوش، حلق و بینی و اینکه از چه روش و چه دستگاهی برای این کار استفاده می‌کند. همیشه اینگونه نیست که یک بیمار برای تخلیه جرم گوش خود نیاز به شستشوی گوش داشته باشد. در واقع تشخیص این نیاز به عهده پزشک است و او با توجه به شرایط بیمار تصمیم می‌گیرد که تنها با استفاده از دستگاه ساکشن به جرم گیری گوش بیمار بپردازد یا اینکه گوش را کاملا شستشو دهد.
شستشوی گوش با آب
روش شستشوی گوش با آب توسط پزشک به استفاده از دستگاه مخصوص شستشو انجام می‌شود. دستگاه شستشوی گوش شامل یک کانال ورودی و یک کانال خروجی است. در کانال ورودی، آب با فشار ملایمی به گوش وارد شده و از سوی دیگر جرم و آب اضافی از کانالی دیگر خارج می‌شوند. سپس مواد و جرم‌های اضافی که از گوش خارج می‌شوند، به یک مخزن انتقال می‌یابند. شستشوی گوش با آب توسط پزشک با فشار مشخص آب و کاملا حرفه‌ای انجام می شود. شستشوی آب با دستگاه تنها در صورت تشخیص پزشک شما و در موارد خاصی به کار می‌رود، برای مثال زمانی که گوش بیمار به پاکسازی عمیق نیاز دارد یا اینکه توده‌هایی از مواد زائد در گوش تشکیل شده که نیاز به تخلیه دارند، شستشوی با آب می‌تواند بسیار موثر باشد.
شستشوی گوش با قطره و دستگاه ساکشن
پزشک شما پیش از اینکه جرم گیری گوش با دستگاه ساکشن را انجام دهد، برای شما یک قطره تجویز می‌کند. مصرف قطره چند روز قبل از ساکشن، باعث می‌شود که جرم گوش رقیق شود. بنابراین، در جلسه بعد که برای انجام ساکشن به پزشک مراجعه می‌کنید، جرم گوش شما به راحتی از جداره گوش جدا شده و بدون اینکه کوچکترین آسیبی به گوش شما وارد کند، از مجرای گوش خارج می‌شود. روش انجام ساکشن به این صورت است که سری دستگاه ساکشن که به یک لوله بسیار باریک متصل است در گوش قرار می‌گیرد و با مکش مشخصی جرم‌های گوش را به سمت مخزن دستگاه می‌کشد.
شستشوی گوش در خانه:
آیا خودمان می‌توانیم گوش‌مان را در خانه شستشو دهیم؟ هرچند امکان شستشوی گوش با قطره یا انواع دیگر مواد در منزل وجود دارد اما از آنجایی که احتمال آسیب رساندن به گوش در این روش‌ها زیاد است، بهتر است به سراغ چنین روش‌هایی نروید. به‌طورکلی، روش‌هایی که در گذشته برای شستشوی خانگی گوش وجود داشته است را می‌توان شامل موارد زیر دانست:
بیشتر بخوانید: 10 روش خانگی شستشوی گوش
شستشوی گوش با سرنگ
در قدیم از این روش خانگی به منظور تمیز کردن و شستشوی گوش استفاده می‌شد اما این روش اکنون توصیه نمی‌شود زیرا با کوچکترین اشتباهی ممکن است به پرده گوش خود آسیب برسانید. برای این کار از یک سرنگ حاوی آب تمیز استفاده می‌شود و آب به درون گوش هدایت می‌شود. برای جمع‌آوری آب خروجی، یک ظرف را زیر گوش قرار می‌دهند و گوش را تمیز می‌کنند.
شستشوی گوش با روغن
یکی از روش‌های شست و شوی گوش با روغن، استفاده از روغن زیتون است که در قدیم رواج داشته است و اکنون استفاده از آن توصیه نمی‌شود. روش تمیز کردن گوش با روغن زیتون به این شکل بوده است که به مدت 7 شب روغن را با استفاده از یک قطره چکان به داخل گوش می‌چکاندند و هر بار به مدت 10 دقیقه به سمت گوش مخالف می‌خوابیدند. البته با وجود روش‌هایی چون ساکشن دیگر استفاده از روغن رایج نیست و ممکن است باعث ایجاد عوارض دیگری در گوش شود. (3)
شستشوی گوش با شمع
هرچند درحال حاضر، اصلا روش شستشوی گوش با شمع به کار برده نمی‌شود اما در گذشته این روش غیرعلمی توسط برخی از افراد در طب سنتی مورد استفاده قرار می‌گرفت. در این روش معمولا شمعی توخالی به طول 10 الی 25 سانتی متر را که اغلب از مواد مانند موم زنبورعسل ساخته می‌شد، به کار می‌بردند. یک انتهای باریک شمع در گوش قرار داده می‌شد و طرف دیگر آن را آتش می‌زدند. با این کار جرم موجود در گوش را با مکشی که در شمع توخالی ایجاد می‌شد تخلیه می‌کردند.
ساکشن گوش بهتر است یا شستشو؟
انتخاب میان ساکشن گوش و شستشوی آن به شرایط هر فرد و نوع مشکلات گوش بستگی دارد. در صورتی که مشکلاتی نظیر وجود توده‌های بزرگ و سنگین در گوش وجود داشته باشد، ممکن است پزشک از روش شستشو استفاده کند. اما در حالت عادی و به منظور تخلیه منظم جرم گوش معمولا روش ساکشن به کار برده می‌شود.
بیشتر بخوانید : شستشوی گوش با ساکشن
در صورت بروز چه علائمی باید شستشوی گوش انجام داد؟
به طورکلی، زمانی که با علائمی مانند سنگینی و درد گوش، ترشح و تورم غیرعادی گوش مواجه می‌شوید، باید به پزشک مراجعه کنید. اگر پزشک تشخیص دهد که گوش شما به پاکسازی عمیقی نیاز دارد یا اینکه جداسازی توده جرم از جداره گوش با ساکشن دشوار است، از روش شستشوی گوش استفاده خواهد کرد.
اقدامات قبل از شستشوی گوش
به یاد داشته باشید که برای تشخیص نیاز به انجام شستشوی گوش حتما به نظر پزشک نیاز دارید بنابراین، بهتر است در فواصل زمانی خاصی برای چکاپ گوش به یک متخصص گوش، حلق و بینی مراجعه کنید و گوش خود را مورد معاینه قرار دهید. بهتر است در جلسات مشاوره خود به یاد داشته باشید که:
- اگر قبلا دچار مشکلات گوش بوده‌اید یا اینکه پرده گوش شما به هر دلیلی دچار آسیب شده است باید حتما پزشک خود را در جریان بگذارید. در غیراینصورت، دچار عوارض شستشوی گوش خواهید شد. حتی گاهی استفاده از قطره گوش قبل از جرمگیری برای افرادی که دچار پارگی گوش هستند، باعث ایجاد عفونت خواهد شد.
- اگر پیش از شستشو و جرم گیری گوش دچار علائمی چون درد گوش یا کاهش شنوایی شده‌اید ضروری است که به پزشک اطلاع دهید.
- از درمان خودسرانه پرهیز کنید و خود اقدام به تهیه کیت شستشوی گوش در خانه نکنید. هرچند کیت‌های شستشوی گوش به راحتی در داروخانه‌ها در دسترس همه افراد قرار دارد اما بهتر است پیش از آن با پزشک خود مشورت کنید. گاهی شما از آسیب‌های گوش‌تان اطلاعی ندارید و زمانی که از شستشوی خانگی استفاده می‌کنید باعث آسییب به گوش خود می‌شوید.
- معمولا در جلسه اول معاینه گوش، پزشک برای شما قطره‌ای تجویز می‌کند که باید به مدت چند روز آن را در گوش بریزید تا زمانی که جرم گوش نرم شود و به راحتی از مجرای گوش شما جدا و تخلیه شود.
مراقبت‌های پس از شستشوی گوش
هرچند بعد از شستشوی گوش، نیازی به انجام مراقبت ویژه‌ای ندارید، نکاتی در این مورد وجود دارد که بهتر است مورد توجه قرار دهید:
- بعد از شستشوی گوش، اطمینان حاصل کنید که گوش شما به خوبی خشک شده است.
- بهتر است بلافاصله بعد از شستشوی گوش در معرض گرد و غبار قرار نگیرید.
- پس از شستشو تا مدتی ممکن است پوست اطراف گوش حساس یا تحریک شود، برای جلوگیری از خشکی و حساسیت پوست می‌توانید با نظر پزشک خود از کرم مرطوب کننده استفاده کنید.
- اگر دچار علائم ناخوشایندی مانند تورم غیرطبیعی یا درد شدید بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
مزایا و معایب جرمگیری گوش
شستشو و جرمگیری گوش روش‌هایی غیرتهاجمی هستند که می‌توانند خطرات ناشی از افزایش جرم گوش را کاهش دهند. اما دقت کنید که این روش‌ها برای همه افراد مناسب نیستند و نکاتی وجود دارد که باید پیش از انجام آنها مدنظر قرار دهید. در ادامه همه مزایا و معایب جرم گیری گوش را با هم بررسی خواهیم کرد.
مزایای شستشوی گوش
فواید مزایای گوش بسیار زیاد است، از جمله اینکه مانع از تجمع بیشتر جرم گوش و کاهش شنوایی خواهد شد. به طورکلی، مزایای مختلف جرم گیری گوش و شستشوی آن شامل موارد زیر هستند:
- حذف جرم گوش: تخلیه جرم گوش را می‌توان به عنوان اولین مزیت روش‌های شستشو دانست.
- بهبود شنوایی: تجمع جرم باعث کاهش شنوایی می‌شود و باید موم گوش در فواصل زمانی خاصی توسط پزشک تخلیه شود. پاکسازی مجرای گوش باعث می‌شود امواج صوتی به طور موثرتری به سمت پرده گوش منتقل شوند و ادراک شنوایی را تقویت کند.
- تسکین درد گوش: اگر تجمع جرم باعث ایجاد درد یا احساس سنگینی گوش شده باشد، جرم گیری گوش می‌توان فشار و ناراحتی گوش را کاهش دهد.
- مقرون به صرفه: برای انجام شستشو و جرم گیری گوش لازم نیست زیاد هزینه کنید. در واقع با پرداخت کم ترین هزینه خود را در برابر عوارض تجمع جرم گوش و کاهش قدرت شنوایی ناشی از آن ایمن می‌کنید.
بیشتر بخوانید: کم شنوایی چیست؟
معایب شستشوی گوش
همه روش‌های شستشوی گوش چه در خانه و چه توسط پزشک، ممکن است به اندازه کافی ایمن نباشند. حتی اگر شستشو یا جرم گیری گوش توسط پزشک انجام شود و او از سابقه مشکلات گوش شما آگاهی کافی نداشته باشد، ممکن است گوش شما در معرض آسیب و عفونت قرار گیرد. بنابراین، پیش از اقدام به شستشو و جرم گیری گوش بهتر است به چنین مواردی دقت کنید. به طورکلی، خطرات شستشوی گوش شامل موارد زیر هستند:
- آسیب به پرده گوش: اگر پرده گوش یا مجرای گوش شما قبلا دچار آسیب شده است، سیستم ایمنی بدن‌تان ضعیف است، یا اینکه دچار عفونت گوش هستید، باید پزشک را در جریان بگذارید. زیرا پزشک، در چنین شرایطی شستشوی گوش را پرخطر می‌داند.
- عفونت گوش: یکی از شایع‌ترین عوارض شستشوی گوش ایجاد عفونت یا التهاب در مجرای گوش است.
- پارگی پرده گوش: یکی دیگر از عوارض بالقوه شستشوی گوش پاره شدن پرده گوش است. هر چند احتمال وقوع چنین اتفاقی بسیار کم است اما در شرایطی که موم گوش بسیار فشرده است و به پرده گوش فشار وارد می‌کند، شستشو و برداشتن آن نیز دشوارتر است. در چنین شرایطی ممکن است برداشتن موم گوش به پرده و بافت حساس آن آسیب برساند.
- سرگیجه: بعد از شستشو ممکن است فرد به طور موقت دچار سرگیجه شود که معمولا در مدت کوتاهی برطرف خواهد شد.
- درد و وزوز گوش: گاهی پس از شستشو و جرم گیری گوش ممکن است صداهایی در گوش ایجاد شود و درد گوش به جای کمتر شدن بیشتر شود. معمولا عوارض باید در مدت کوتاهی و حدودا طی یک روز برطرف شوند اما اگر زمان بیشتری طول کشید یا علائم دیگری را تجربه کردید در اسرع وقت عوارض خود را با پزشک در میان بگذارید. (5)
بیشتر بخوانید: عوارض شستشوی گوش
چه کسانی نباید شستشو با آب انجام دهند؟
برخی از افراد نباید شستشوی گوش با آب انجام دهند، زیرا ممکن است دچار پارگی گوش یا آسیب به مجرای گوش شوند. افرادی که دچار برخی از بیماری‌های گوش میانی یا اوتیت گوش هستند یا پرده گوش آنها به هر دلیلی آسیب دیده است، به هیچ عنوان نباید شستشو انجام دهند. فشار آب روش شستشو ممکن است تهدیدی برای سلامت گوش این افراد محسوب شود و حتی گاهی باعث پاره شدن پرده گوش شود. بنابراین، به منظور جلوگیری از خطرات شستشوی گوش بهتر است، قبل از آن هر گونه سابقه بیماری گوش خود را با پزشک در میان بگذارید.
شستشوی گوش در چه مواردی لازم است؟
و در آخر چه زمانی باید شستشو انجام دهیم؟ انجام شستشو و جرم گیری گوش و انتخاب روش مناسب انجام آنها کاملا به نظر پزشک بستگی دارد زیرا شرایط بیماران کاملا متفاوت است. اما به طورکلی، در موارد زیر می‌توان از شستشوی جرم گوش استفاده کرد:
- تجمع جرم گوش: در مواقعی که تجمع گوش که باعث احساس سنگینی، وزوز گوش و حتی ایجاد درد شود، پزشک ممکن است شستشو یا جرم گیری گوش را موثر تشخیص دهد.
- وجود جسم خارجی در گوش: در شرایطی که یک جسم خارجی به گوش وارد شده باشد، برای جلوگیری از پارگی پرده گوش و ایجاد عفونت، پزشک سریعا اقدام به شستشوی گوش می‌کند.
- پیش از انجام برخی از روش‌های درمانی گوش: گاهی پیش از انجام برخی از تست‌های شنوایی خاص یا انجام جراحی گوش، لازم است محیط گوش کاملا تمیز باشد، بنابراین شستشوی گوش انجام می‌شود.
جرم گیری گوش در بیمارانی که سمک دارند
شستشوی گوش برای افرادی که سمعک دارند، نیازمند دقت و توجه زیادی است. سمعک در عمقی از گوش قرار می‌گیرد که عمل جرم گیری و شستشو را کمی پیچیده می‌کند. اگر جرم گیری گوش به روشی نادرست انجام شود، به گوش داخلی آسیب می‌رساند. علاوه براین، در مواردی که سمعک باعث انسداد گوش شده یا خود عوارض دیگری را ایجاد کرده باشد، لازم است جرم گیری توسط یک پزشک مجرب و با به کارگیری تکنیک‌های مناسب انجام شود.
سوالات متداول
- آیا شستشوی گوش باید به صورت روتین انجام شود؟
خیر، هر شخص باید در صورت ایجاد هر یک از علائم درد، وزوز گوش و کاهش شنوایی به متخصص گوش، حلق و بینی مراجعه کند و در ضمن، پزشک را از سابقه بیماری‌های گوش خود در گذشته آگاه کند. در اینصورت، با تشخیص پزشک و در صورت نیاز شستشوی گوش انجام خواهد شد. توصیه پزشکان این است که حتی اگر هیچ یک از علائم زیر را نداشته باشید نیز هر چند وقت یک‌بار برای انجام چکاپ گوش به پزشک مراجعه کنید.
- آیا شستشوی گوش درد دارد؟
هر چند شستشوی گوش باعث ایجاد درد نمی‌شود اما اگر دچار درد شدید گوش شدید سریعا به پزشک مراجعه کنید.
- آیا شستشوی گوش باعث کم شنوایی یا پارگی گوش می‌شود؟
اگر شستشو به روش خانگی انجام شود امکان آسیب به پرده گوش و کم شنوایی وجود دارد اما تاکنون موارد نادری مبنی بر پارگی گوش بر اثر شستشو توسط پزشک گزارش شده است.
- بهترین روش جرم گیری گوش چیست؟
به طورکلی، بهترین روش و کم خطرترین راه جرمگیری گوش توسط پزشک استفاده از دستگاه ساکشن گوش است.
- برای جلوگیری از جرم گرفتن گوش چه کار کنیم؟
به این منظور بهتر است هر چند وقت یک بار برای چکاپ گوش و نیاز به انجام تخلیه جرم با ساکشن به متخصص گوش، حلق و بینی مراجعه کنیم.
- آیا سمعک موجب زیاد شدن جرم گوش می‌شود؟
بله، استفاده از سمعک معمولا باعث ایجاد جرم بیشتری در گوش خواهد شد.
