توانبخشی سرگیجه و تعادلی چیست و به چه صورتی انجام میشود؟

مشکلات تعادلی و سرگیجه به راحتی می‌توانند روند زندگی عادی فرد را مختل کرده و آن را دچار مشکل سازند. فردی که به مشکلات عدم تعادل گرفتار شده نمی‌تواند یک خط مستقیم رسم کند، نمی‌تواند روی یک خط راست راه برود (تلو تلو میخورد) و بسیاری از کارهای روزمره و ساده ی خود را نمی تواند انجام دهد. سرگیجه نیز حالتی است که شاید همه ما حداقل یکبار در عمرمان آن را تجربه کرده باشیم. طی سرگیجه، فرد احساس می کند محیط اطراف به دور سرش می چرخد و همین احساس ممکن است روند زندگی وی را مختل ساخته و در برخی موارد او را با خطراتی مواجه سازد.

طی توانبخشی سرگیجه و توانبخشی تعادل، فرد نحوه ی مدیریت این احساسات را آموزش می بیند. در واقع ابتدا با انجام مانور هایی سعی می شود تا سرگیجه و مشکلات تعادلی وی به حداقل رسیده و بعد به او یاد داده می شود که نحوه ی مدیریت این مشکلات و مواجهه با آنها را انجام دهد

توانبخشی وستیبولار

توانبخشی سرگیجه و تعادلی یا توانبخشی دهلیزی چیست؟

توانبخشی سرگیجه و تعادلی که در کلینیک های ارزیابی شنوایی انجام می شود معمولا در جهت رفع سرگیجه خوش خیم وضعیتی یا همان Bppv می باشد. مکانیزم سرگیجه خوش خیم وضعیتی به این صورت است که بلور های کربنات کلسیم که در حالت عادی در غشای اتریکول قرار دارند، به دلایل مختلفی که بعداً به آنها می پردازیم از جای خود کنده شده و به سمت مجازی نیم دایره گوش حلزون حرکت می کنند. به دلیل وجود این بلور ها در مجاری نیم دایره، حرکت معمول مایع در این مجاری مختل شده و موجب احساس سرگیجه در فرد می شود. یکی از راه های حل این مسئله و بازگشت بلور های کربنات کلسیم به درون غشای اتریکول، انجام مانور های Bppv است که در کلینیک های ارزیایی شنوایی و توسط ادیولوژیست انجام می گیرند. این مانور ها شامل ۲ مانور Epley و Semont Liberatory  می باشد. بطور کلی انجام این مانور ها به این صورت است که بیمار بر لبه تخت می نشیند، توسط ادیولوژیست در طی یک حرکت سریع از بغل به حالت دراز کش در می آید، در حرکت بعد دوباره بر لبه تخت نشانده می‌شود و طی حرکت بعدی در جهت مخالف دفعۀ قبل، به بغل دراز کش می شود. باید توجه کرد که انجام این حرکات در منزل و بدون آموزش و اجازه ی متخصص به هیچ عنوان توصیه نشده و ممکن است خطراتی را برای بیمار به همراه داشته باشد.

درباره سیستم دهلیزی یا وستیبولار

سیستم دهلیزی یا همان سیستم وستیبولار سیستمی است که نقش اصلی آن را میتوان در تعادل انسان دانست. اینکه فرد می‌تواند در یک مسیر مستقیم راه برود، چکش را بر یک میخ بکوبد و یا یک خط مستقیم رسم کند، نیازمند سلامت سیستم تعادل و وستیبولار در اوست و اختلال در این سیستم منجر به اختلال در انجام کارهای روزمره و ساده در زندگی وی خواهد شد. سرگیجه، تاری دید، بر هم خوردن تعادل و حالت تهوع و استفراغ همه و همه می توانند نشانه هایی از اختلال در سیستم تعادل و وستیبولار فرد باشند.

چه عواملی باعث اختلال در سیستم تعادلی میشوند؟

اختلالات سیستم وستیبولار ممکن است در اثر برخی عوامل به وجود آمده باشند که در ذیل به آنها می پردازیم:

گاهأ مشکلات وستیبولار بعلت افزایش سن و بدون هیچ دلیل خاص دیگری ایجاد می شوند و گاهی نیز ممکن است در سنین پایین تر و به دلایل دیگر ایجاد شده باشند. برای مثال ضربه به سر از جمله عواملی است که ممکن است از عوارض بعدی آن، وجود مشکلات تعادلی و وستیبولار باشد. مصرف داروهای اتوتوکسیک از جمله داروهای ضد سرطان و آنتی بیوتیک ها نیز از دیگر عواملی است که ممکن منجر به ایجاد مشکلات وستیبولار و تعادلی شود.

برای خرید و اطلاع از قیمت سمعک زیمنس کلیک کنید.

توانبخشی دهلیزی

شیوه های توانبخشی دهلیزی

توانبخشی دهلیزی شامل یکسری حرکات ورزشی بسیار ساده ست که معمولا توسط پزشک و یا ادیولوژیست به بیمار آموزش داده می شود تا بتواند به مرور، مشکلات تعادلی خود را مدیریت کند.

تمرینات تثبیت دید

این تمرینات شامل تمرین حرکت دورانی سر با چشمان بسته، تمرین تمرکز بر هدف با توپ تعادلی و تثبیت گیز در سطوح مختلف می باشد. مثلا در تمرین تمرکز بر هدف با توپ تعادلی، از بیمار خواسته می‌شود در حالیکه که پاهایش روی سطح زمین قرار دارند، روی یک توپ بزرگ بنشیند. بعد از آنکه تعادل خود را روی توپ حفظ کرد، از او خواسته می شود حرکت یک شئ را در فاصله ۳۰ سانتی متری در همان حالت دنبال کرده و بر آن تمرکز کند.

تمرینات آموزش تعادل

برای ایجاد تعادل در بیمار معمولا از چند حرکت فیزیکی ساده از جمله حرکات فلامینگو، حرکت قایقی و حرکت روی طناب استفاده می شود. سعی بر این است که تمرینات را در مطب به بیمار آموزش داده شود تا هرروز بتواند در منزل آنها را انجام دهد. مثلا در تمرین فلامینگو، بیمار با بلند کردن پای چپ، سعی میکند تا برای چند ثانیه بر روی پای راست خود بایستد و این حرکت را بر روی پای مقابل هم انجام میدهد. یا مثلا در تمرین حرکت روی طناب، معمولا یک طناب را به سر ۲ ستون مختلف روی زمین می بندند و بیمار سعی می‌کند روی طناب و بر یک خط مستقیم حرکت کند.

درباره مانورهای توانبخشی سرگیجه

بطور کلی، مانور هایی که به رفع سرگیجه و مشکلات تعادلی کمک میکنند شامل مانور Epley و مانور Semont Liberatory هستند که طی آنها ابتدا بیمار توسط ادیولوژیست به لبۀ تخت نشانده می شود. ادیولوژیست یک دست را پشت سر بیمار و یک دست را در پیشانی بیمار قرار داده تا بتواند سر بیمار را به خوبی کنترل کند. در مرحله ی بعد و طی یک حرکت سریع، بیمار را به حالت پهلو درازکش کرده و تا اتمام سرگیجه بیمار صبر میکند. سپس بیمار را در همان حالت به لبۀ تخت می نشاند. در مرحله بعد، ادیولوژیست همین حرکت را در جهت دیگر (جهت مخالف جهت قبلی) انجام می دهد، مجدد صبر میکند و باز هم بیمار را به لبۀ تخت بر میگرداند. این مانور ها باید تحت نظر متخصص و در شرایط مناسب انجام گیرد. اگر بیمار یا اطرافیان او خواستار انجام این مانور ها در منزل هستند، باید قبل از آن توسط متخصص بطور کامل آموزش ببینند تا از خطرات احتمالی جلوگیری شود.

تمرین های توانبخشی وستیبولار

چه عواملی به توانبخشی سرگیجه و تعادلی کمک میکند؟

در هر نوع از خدمات توانبخشی، یکی از مهم ترین عواملی که انجام توانبخشی را ثمربخش می‌کند، همکاری بیمار و اطرافیان او می باشد. اگر بیمار به محض ایجاد سرگیجه ها به پزشک مراجعه کرده و تحت تمرینات توانبخشی قرار گیرد و روند انجام خدمات را بطور مرتب پیگیری نماید، قطعا خدمات توانبخشی مثمر ثمر خواهند بود. همچنین در آزمایشات مختلف ثابت شده که هرچه سن بیمار در ابتلای به سرگیجه و مشکلات تعادلی کمتر باشد، انجام مانورها تاثیر بیشتری خواهد داشت. نکته آخر این است که اگر سرگیجه، به دلیل مشکلات گوش داخلی ایجاد شده باشد، درمان های توانبخشی اثر بخشی بیشتری به نسبت زمانی که مشکلات سرگیجه ناشی از بیماری های دیگر باشند، خواهند داشت.

مقالات بیشتر: ۵ گیاه مفید برای تقویت شنوایی گوش

عوامل مانع در توانبخشی سرگیجه و تعادلی

یکی از عوارض ثانویه ی ابتلا به مشکلات تعادلی و وستیبولار، ابتلا به افسردگی در میان این بیماران است. چرا که بیمار گمان می کند که اگر از جای خود تکان بخورد، دچار سرگیجه می شود و همین موضوع عاملی برای انزوای او خواهد شد. همچنین ممکن است برخی افراد تحمل آن میزان از سرگیجه که در هنگام انجام مانور های Bppv تجربه می کنند را نداشته باشند و همین موضوع باعث شود تا از انجام این تمرینات دوری کرده و هرگز رو به بهبودی نروند.

توانبخشی تعادلی و سرگیجه در کلینیک ملاصدرا

کلینیک ارزیابی شنوایی و تعادل ملاصدرا واقع در شهر تهران، با جدیدترین دستگاه های روز دنیا و همراه با کادری مجرب، همه روزه آمادۀ ارائه انواع خدمات در زمینه مشکلات تعادلی و انجام مانور های Bppv به کاربران و بیماران محترم می باشد.

توانبخشی دهلیزی (سیستم تعادلی گوش)

سوالات متداول درباره توانبخشی سرگیجه و تعادلی

آیا با انجام یکبار مانور، ممکن است سرگیجه فرد برای همیشه از بین رود؟

خیر. توانبخشی شامل یکسری خدمات پیوسته در مدت زمان تقریبا طولانی است و باید در فواصل منظم، چندین بار انجام شود تا مثمر ثمر واقع شود. معمولا در انجام مانور ها، مانور اولیه توسط ادیولوژیست یا پزشک انجام می‌گیرد و پس از آن اطرافیان بیمار توسط پزشک آموزش می‌بینند تا درصورت ابتلای مجدد بیمار به سرگیجه، مانور ها در منزل انجام گیرد.

آیا انجام مانور های سرگیجه برای درمان انواع سرگیجه مناسب است؟

خیر. انجام مانور های سرگیجه فقط برای انواعی از سرگیجه مناسب است که به دلیل جابجایی بلور های کربنات کلسیم از اتریکول به داخل مجازی نیم دایره شنوایی ایجاد شده باشند‌ نه انواع دیگری از سرگیجه.

انجام مانور های سرگیجه و توانبخشی تعادلی در منزل امکان پذیر است ؟

بله. معمولا این مانور ها و تمرینات به وسایل خاصی احتیاج نداشته و انجام آنها میتواند توسط اعزام ادیولوژیست به منزل بیمار هم انجام گیرد.

آیا انجام مانور های سرگیجه و تمرین های تعادلی توسط خود بیمار امکان پذیر است؟

برای انجام مانور های سرگیجه و تمرینات تعادلی، باید بیمار و اطرافیان او بطور کامل توسط پزشک یا ادیولوژیست آموزش ببینند و بعد انجام مانور ها در منزل امکان پذیر خواهد شد.