آیا تا به حال هنگام شنیدن صدای خفیف یا گرفتگی گوش، به جرم گوش فکر کردهاید؟ این ماده زرد رنگ و چسبناک که شاید در نگاه اول ناخوشایند به نظر برسد، در واقع یکی از هوشمندانهترین مکانیزمهای دفاعی بدن است. جرم داخل گوش یا سرومن (Earwax) با ترکیبی از چربیها، سلولهای مرده پوست و ترشحات طبیعی، نه تنها از ورود گرد و غبار، میکروبها و حشرات به مجرای گوش جلوگیری میکند، بلکه رطوبت پوست گوش را نیز حفظ مینماید. با این حال، تجمع بیش از حد آن میتواند منجر به مشکلاتی مانند کاهش شنوایی، درد یا حتی عفونت شود. اما آیا باید جرم موجود در گوش را کاملا پاک کرد؟ یا بدن خودش بهتر از هر ابزار خارجی آن را مدیریت میکند؟ در ادامه به طور کامل با نقش، فواید و راههای درست برخورد با این ماده عجیب اما مفید آشنا میشویم.
جرم گوش چیست؟
جرم گوش که معمولاً با اصطلاح پزشکی سرومن شناخته میشود، مادهای خاکستری، نارنجی، قهوهای یا زرد رنگ مومی شکل است که به طور طبیعی در مجرای گوش خارجی ترشح میشود. سرومن گوش شامل سلولهای پوستی جدا شده، موها و ترشحات غدد تولید کننده جرم در قسمت خارجی مجرا میباشد. جرم یا سرومن در قسمت غضروفی مجرای گوش (یک سوم خارجی) تولید میشود و عناصر اصلی آن عبارتند از اسیدهای چرب با زنجیره بلند (اشباع شده و اشباع نشده)، الکل، اسکوالن و کلسترول. به طورطبیعی جرم تولید شده به تدریج و مرتباً از طرف پردهی گوش به سمت بیرون حرکت میکند و با حرکات فک این ذرات جرم خشک شده از کانال گوش خارج میشوند. حرکات فک به تمییز شدن طبیعی گوشها کمک میکند.
عملکرد و وظایف جرم گوش
حتما برای شما جالب است بدانید که جرم در گوش بی دلیل نیست و وظایفی به دنبال دارد که از جمله آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
محافظت از گوش: مانند یک سد طبیعی عمل کرده و از ورود گرد وغبار، باکتریها، قارچها و حتی حشرات ریز به داخل گوش جلوگیری میکند.
مرطوب نگه داشتن گوش: مانع خشکی و ترک خوردگی پوست مجرای گوش میشود.
تمیز کردن خودکار گوش: با حرکات فک (مانند جویدن یا صحبت کردن)، جرم گوش به تدریج به سمت بیرون هدایت شده و همراه آن ذرات آلودگی نیز خارج میشود. نکته دیگر اینکه فقدان سرومن گوش میتواند منجر به خشکی، خارش و عفونت گوش شود.
مطالعه بیشتر: حدود قیمت سعمک در کلینیک ملاصدرا
علائم پر شدن جرم گوش
علائم سرومن گوش یا تحمع بیش از حد جرم در گوش معمولا زمانی ظاهر میشوند که این ماده، به جای خروج طبیعی، درون مجرای گوش جمع شده یا سفت شود. در ادامه، شایعترین علائم این مشکل را مطرح میکنیم:
کاهش شنوایی موقتی: احساس سنگینی یا کاهش شنوایی در یک یا هر دو گوش.
احساس پری یا گرفتگی در گوش: احساس پری گوش شبیه وقتی که در هواپیما یا ارتفاعات هستید و گوشها کیپ میشوند.
صدای زنگ یا وزوز گوش: شنیدن صداهایی مانند وزوز، زنگ یا سوت، بدون وجود منبع خارجی.
خارش درون گوش: مخصوصا زمانی که جرم خشک یا بیش از حد شده باشد.
درد خفیف تا متوسط در گوش: به ویژه اگر جرم سفت شده باشد یا به پرده گوش فشار بیاورد.
سرگیجه یا عدم تعادل: در برخی موارد، فشار ناشی از جرم زیاد ممکن است باعث برهم خوردن تعادل شود.
بوی نامطبوع یا ترشح غیرعادی از گوش: گاهی در صورت عفونت ثانویه به دلیل تجمع زیاد جرم.
نوع و رنگ جرم گوش نشانه چیست ؟
سرومن گوش از نظر ژنتیکی دو نوع مرطوب و خشک دارد که نوع مرطوب غالب است. این دو نوع جرم از نظر بیوشیمیایی باهم متفاوت بوده و نوع مرطوب آن درصد چربی بیشتری دارد. طی تحقیقاتی یک ژن خاص شناسایی شده است که تعیین میکند که آیا افراد دارای جرم گوش مرطوب هستند یا جرم گوش خشک. جرم گوش خشکی که ورقهای و خاکستری رنگ باشد در مردمان نژاد آسیای شرقی و بومیان آمریکایی شایعتر است. تنها یک تغییر در یکی از جفت بازهای ژن ABCC11، آن را به نوع مرطوب تغییر میدهد که رنگ قهوهای روشن، قهوهای تیره و یا نارنجی تیره داشته و در نژاد آفریقایی یا اروپایی بیشتر دیده میشود. تفاوت تنها در این نیست؛ بلکه همان ژن، مسئول تفاوت در بوی ساطع شده از زیربغل انسانها نیز هست؛ افراد دارای جرم داخل گوش خشک، از زیر بغلشان بوی بد کمتری میآید. با بررسی رنگ و غلظت جرم گوش میتوان به اطلاعات زیادی درباره وضعیت سلامتی و آنچه در داخل بدن رخ میدهد، دست یافت.
جرم گوش آبکی و سبز
تعریق زیاد ممکن است باعث ورود عرق به درون گوش و مخلوط شدن آن با سرومن گوش شود و حالت آبکی به موم گوش دهد. اما اگر عرق نکردهاید و جرم گوش آبکی سبز یا زرد پررنگ است، این میتواند نشانه عفونت گوش باشد. اگر اخیراً متوجه شدهاید که جرم داخلی گوش شما آبکی و رقیق شده است، می تواند نشانه التهاب و آماس داخلی گوش باشد. به همین خاطر ضروری است که به پزشک متخصص مراجعه کنید.
جرمگوش خاکستری
اگر چرک گوش شما به جای زرد، خاکستری بود و هیچ نشانه دیگری وجود نداشت، جای نگرانی نیست. این فقط میتواند در نتیجه گرد و غبار باشد. این رنگ در میان شهرنشینها به ویژه شهروندان کلان شهرها کاملا عادی است زیرا این مناطق دارای آب و هوای آلوده و مملو از سرب و گرد و خاک است.
جرم قهوه ای گوش
اگر واکس داخلی گوش بیشتر از همیشه، غلیظ تر و تیره تر است، نشانگر این است که بدن فرد تحت تاثیر استرس فراوانی قرار داشته است. برای رفع این مشکل باید چندین روز آرام باشید و در یک مکان عاری از استرس و نگرانی، استراحت کنید.
جرم گوش به رنگ مشکی
اگر این اتفاق فقط یک بار روی داد، جایی برای نگرانی وجود ندارد. البته، اگر گوشها خارش داشتند و این خارش به مرور بیشتر شد، بایستی حتماً به پزشک مراجعه کنید زیرا این رنگ مشکی میتواند نشانه عفونتهای قارچی باشد.
جرم سفید رنگ گوش
این رنگ نشانه کمبود ویتامین و میکرولیتهای ضروری برای بدن است که از جمله آن میتوان به آهن و مس اشاره کرد. در صورت مشاهده این جرم، باید موادی همانند انواع لوبیاها و جو را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. همچنین بد نیست یک دوره کوتاه، به مصرف قرصهای مکمل روی بیاورید.
خشک بودن جرم گوش
سادهترین دلیل برای خشک بودن جرم گوش کمبود چربیهای ضروری برای بدن است. البته این امر می تواند ناشی از التهابات پوستی یا دیگر بیماریهای پوستی باشد که منجر به خشک شدن پوست میشوند.
ترشح جرم گوش به بیرون
عفونت یا پارگی پرده گوش میتواند به رشد غیرطبیعی پوست روی پرده گوش (ضایعات پوستی) منجر شود که ساختاری شبیه کیست دارند. این ضایعات پوستی به شکل جرم و کثیفی از گوش بیرون زده و باعث درد و گرفتگی مجرای گوش میشوند.
جرم گوش پوستهپوسته
این نوع چرک گوش نشانهی بیماری نیست، بلکه در پی بالا رفتن سن، جرم گوش بهصورت پوستهپوسته در میآید. بهطورکلی با بالا رفتن سن، غدد کم کار میشوند. در چنین حالتی هیچ خطری سلامتیتان را تهدید نمیکند.
سرومن گوش با بوی تند
این نوع جرم نشانه عفونت یا آسیب دیدگی در قسمت میانی گوش است و میتواند نشانههای متعددی داشته باشد از جمله مشکل دار شدن قسمت میانی گوش، مشکل در حفظ تعادل بدن، وزوز گوش، احساس پری یا انسداد گوش. با داشتن این علایم حتماً به پزشک مراجعه کنید.
جرمگوش به همراه لکههای خون
اگر متوجه شدید که جرم گوش شما حاوی لکههای خون است، احتمالا پرده گوش شما آسیب دیده است. در چنین مواقعی، احتمال اینکه پرده گوش تحتتاثیر عفونتها قرار گرفته و به التهاب و آماس گوش منجر شود، زیاد است. در نتیجه چنین امری، ممکن است شنوایی فرد دچار مشکل شود و به همین خاطر، لازم است حتماً به پزشک مراجعه نماید.
قیمت سمعک استارکی Starkey در ملاصدرا
به چه علت جرم گوش شبیه مژه ها و موی بینی است؟
جرم گوش یکی از عوامل محافظتی بدن است و همانند مژههای چشم و موهای بینی از بدن ما در برابر عوامل مزاحم مثل گرد و غبار، باکتریها و سایر میکرو ارگانیسمها محافظت میکند. این عوامل با ورود به بدن باعث بروز ناراحتی، التهاب و عفونت میشوند.
به چه علت سرومن گوش شبیه اشک است؟
همانند اشک که چشمهای ما را لیز و مرطوب میکند، جرم داخل گوش نیز گوشهای ما را لیز و نرم میکند. و همانطور که گفته شد، اگر مقدار آن کم باشد، گوشها دچار خشکی و خارش میشوند.
چه کسانی مستعد تجمع جرم داخل گوش هستند؟
- افرادی که از سمعک استفاده میکنند.
- کسانی که کانال گوش شان موی زیاد دارد.
- کسانی که میزان تولید جرم در گوش شان زیاد است.
- افرادی که عادت دارند گوش شان را تمیز کرده یا دستکاری کنند.
- افرادی که کانال گوش شان تنگ است یا انحنای کانال گوش شان بیشتر از حد معمول است.
نحوه ی تمیز کردن جرم گوش
اغلب موارد مجرای گوش، خود به خود تميز ميشود. يعني مهاجرت آهسته پوست مجرای گوش از سمت پرده به ورودي گوش را داريم. واكسهاي قديمي مرتباً از مجرای گوش به دهانه آن فرستاده ميشوند تا در آنجا خشك شده، پوسته پوسته شود و بيفتد. البته گاهی اوقات، ترشح بیش از حد به خصوص در افراد مستعد، موجب انسداد گوش و کاهش شنوایی میشود. از جمله مواردی که نشان دهنده پر شدن گوش از جرم است میتوان به درد گوش، احساس کیپ بودن گوش، کاهش شنوایی، صدای وزوز در گوش، خارش گوش و خروج ترشحات از گوش اشاره کرد. که در این صورت بایستی فرد جهت شستشوی گوش و اقدامات لازم به پزشک مراجعه کند. یک جمله معروف درباره استفاده از اجسام خارجی برای تمیز کردن گوش وجود دارد که میگوید:
سمعک و تشخیص جرم گوش
در دنیا میلیونها نفر دچار مشکلات شنوایی هستند و فقط درصد کمی از آنها از سمعک استفاده میکنند. این دستگاههای کوچک تحول زیادی در زندگی افراد مبتلا به مشکلات شنوایی ایجاد میکنند. اما باید بدانید که سمعک نیز راهی برای تشخیص جرمگوش است. به این ترتیب که در صورت داشتن جرم، سمعک سوت میزند و یا اینکه نمیتوان آن را درست در گوش قرار داد. در این صورت فرد احساس میکند سمعک به خوبی کار نمیکند اما واقعیت این است که جرم زیادی مجاری گوش را گرفته است.
تأثیر جرم گوش روی سمعک
تخمین زده میشود علت 60 تا 80 درصد نقصهای سمعک، جرم داخل گوش باشد. جرم موجود در کانال گوش باعث بسته شدن و گرفتگی دهانه سمعک میشود. به منظور تسهیل در تمیز کردن جرم از سمعک، سمعک مجهز به یکی از سیستمهای محافظ در برابر جرم میباشد که اصطلاحاً به آن فیلتر یا وکس گارد میگوییم و برای خارج نمودن سریع و راحت جرم و جلوگیری از ورود آن به سمعک داخل گوشی و یا قالب سمعکهای پشت گوشی، به کار میرود.
بیماران با عفونت گوش مداوم و ترشح جرم در استفاده از سمعکهای داخل گوشی محدودیت دارند. چون سمعک در مسیر خروج این مواد قرار دارد ممکن است به مرور زمان به سمعک آسیب برسد. البته امروزه پوشش سمعک به گونهای طراحی میشود که در برابر ورود مایعات و چرک مقاوم باشد ولی با این وجود، گاهی اوقات سرومن گوش وارد توری میکروفن سمعکهای داخل گوشی شده و موجب کاهش صدای ورودی به سمعک و در نتیجه ضعیف شدن آن میشود. همچنین در مواردی ورود جرم گوش (مخصوصاً جرمهای آبکی) به درون میکروفن سمعک باعث سوختن آن میشود. افرادی که از سمعک استفاده میکنند بهتر است هر سه تا شش ماه یک بار، گوش خود را از نظر داشتن جرم بررسی کنند.
درمان جرم گوش
درمان جرم داخل گوش بستگی به میزان تجمع، علائم ایجاد شده و وضعیت کلی گوش دارد. در بیشتر موارد گوش خودش را به طور طبیعی پاک سازی میکند اما وقتی جرم گوش بیش از حد سفت یا زیاد شود، نیاز به مداخله وجود دارد. از جمله روش های درمان جرم گرفتگی گوش میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- استفاده از قطرههای نرم کننده جرم
- شست و شوی گوش با سرنگ مخصوص
- مکش یا ساکشن گوش
- برداشتن جرم با ابزار مخصوص توسط پزشک
برای درمان صحیح و بدون آسیب باید به پزشک مراجعه کنید البته برخی درمان خانگی جرم گوش نیز وجود دارد، اما بهتر است برای جلوگیری از آسیب به پزشک مراجعه کنید.
سخن پایانی
با توجه به موارد گفته شده میتوان نتیجه گرفت که جرم گوش نه تنها یک پدیدهی طبیعی و مفید برای سلامت گوش است، بلکه نقش حیاتی در محافظت، مرطوب سازی و پاک سازی مجرای گوش ایفا میکند. با این حال، تجمع بیش از حد آن میتواند منجر به مشکلاتی مانند کاهش شنوایی، درد و عفونت شود. بنابراین، آگاهی از عملکرد، علائم هشداردهنده و روشهای صحیح مدیریت جرم گوش برای حفظ سلامت شنوایی ضروری است.
سوالات متداول
- آیا جرم گوش باید به طور منظم پاک شود؟
در حالت طبیعی گوش خودش به صورت خودکار پاک سازی میکند و نیازی به پاک سازی مداوم ندارد. فقط در صورت تجمع زیاد یا ایجاد علائم باید به پزشک مراجعه کرد.
- علائم تجمع زیاد جرم در گوش چیست؟
کاهش شنوایی موقت، احساس پری، خارش، وزوز گوش یا حتی سرگیجه از جمله علائم تجمع بیش از حد جرم داخل گوش است.
- بهترین روش برای خارج کردن جرم از گوش چیست؟
بهترین روش مراجعه به پزشک یا شنوایی سنج است. آنها با استفاده از قطرههای نرم کننده، شست و شو یا ساکشن به صورت ایمن جرم را خارج می کنند.
