کم شنوایی چیست؟ انواع و علائم کم شنوایی گوش

امروزه اختلال کم شنوایی بسیار رایج است و تقریبا 20 درصد از کل جمعیت جهان کم شنوا هستند.  در واقع اگر فردی دارای شنوایی طبیعی نباشد کم شنوا است، اما حد طبیعی شنوایی چگونه تعیین می‌شود؟ به نقل از WHO آستانه شنوایی 20 دسی‌بل در هر دو گوش حد شنوایی طبیعی است و هر چه شنوایی از این میزان کمتر باشد، کم‌شنوایی از درجات خفیف تا شدید متغیر خواهد بود. برخلاف تصورمان اختلال شنوایی فقط در افراد مسن نیست و حتی ممکن است کودکان را نیز درگیر کند.

آیا می‌دانستید 34 میلیون کودک با کم شنوایی زندگی می‌کنند که بیش از نیمی از آنها قابل پیشگیری بوده‌اند؟ پس اگر شما یا اطرافیان‌تان با مشکلات شنوایی دست و پنجه نرم می‌کنید بهتر است با آگاهی از خطرات کم شنوایی برای سلامتی‌، بتوانید به پیشگیری به‌هنگام و در صورت لزوم درمان موثر کم شنوایی بپردازید و به عزیزان خود نیز کمک کنید. برای این کار لازم است درباره هر آنچه با اختلالات شنوایی مرتبط است آشنا شوید و از آن جلوگیری کنید. مهم‌تر از همه اینکه چه زمانی، کجا و چگونه بهترین درمان کم شنوایی را بیابید، پس با ما باشید تا همه نکات کم شنوایی را با هم بررسی کنیم. (1)

انواع کم شنوایی گوش

کم شنوایی بسته به علت بروز و ناحیه‌ای که در گوش درگیر می‌کند دارای انواع مختلفی است که هر یک فرد را با چالش‌های خاصی روبرو می‌کنند. انواع کم شنوایی می‌تواند بر اساس دلایلی از جمله مشکلات عصبی، عوامل ژنتیکی، عوامل زمینه‌ای یا ترکیبی از موارد گفته شده اتفاق بیفتد. با توجه به وجود تفاوت زیاد در انواع کم شنوایی و مشکلاتی که به دنبال خواهند داشت، تشخیص سریع و درمان موثر آن بسیار اهمیت دارد. در اینجا شما را با انواع مختلف کم شنوایی آشنا می‌کنیم:

کم شنوایی انتقالی

در این نوع از انواع کم شنوایی، آسیب مربوط به مسیر عبور صدا از لاله و مجرای گوش تا رسیدن به حلزون است. منظور از حلزون ساختاری مارپیچی است که مملو از سلول های حسی مویی شکل است و به واسطه اعصابی که به آن متصل اند، صدا را به مغز ارسال می کند.

از علائم کم شنوایی انتقالی می توان به این موارد اشاره کرد که افراد دارای کم شنوایی انتقالی اصوات را آرام تر از حد معمول می شنوند و همیشه به تلویزیون و رادیو با صدای بلند گوش می دهند؛ این افراد به ندرت در تمایز گفتار دیگران دچار اشتباه می شوند و معمولاً گفتار برایشان دارای شفافیت و وضوح کافی است. تنها مشکل این افراد در گفتگوها پایین بودن شدت صدای طرف مقابل است که با تقویت صدا مشکل فرد رفع خواهد ‌شد. این نوع از انواع کم شنوایی ها در شدید ترین حالت نهایتاً می تواند ۶۰-۷۰ دسی بل (۵۰ الی ۶۰ درصد) شدت صدا را برای فرد کاهش دهد.

بهتر است بدانید که کم شنوایی یک گوشی (یا اصطلاحاً کم شنوایی یک طرفه) بیشتر در نوع کم شنوایی انتقالی دیده می شود هرچند در میان کم شنوایی های حسی و عصبی نیز ممکن است شکل های مختلفی از کم شنوایی یک گوشی را بروز کند.

افراد دارای کم شنوایی انتقالی معمولاً صدای خود را بلندتر از حد معمول می شنوند، بنابراین این افراد غالباً آرام صحبت می کنند. این افراد معمولاً در صورت ندیدن گوینده یا منبع صدا در یافتن آن دچار مشکل می شوند، مانند هنگامی که صدای موبایل خود را می شنوند اما در یافتن آن در فضای خانه دچار مشکل هستند.

کم شنوایی حسی و عصبی

کم شنوایی حسی-عصبی شایع ترین نوع کم شنوایی است که علت آن وجود مشکل در گوش داخلی یا عصب گوش و در نتیجه اختلال در انتقال سیگنال‌های عصبی به مغز است. برخلاف کم شنوایی انتقالی دامنه کم شنوایی حسی-عصبی از کم شنوایی بسیار خفیف تا ناشنوایی کامل گسترده است.

از علائم این نوع اختلال شنوایی این است که  هم روی شدت و هم روی وضوح صدا تأثیر می گذارد. شکایت افراد دارای کم شنوایی حسی عصبی معمولاً این است که صدای اطرافیان خود را می شنوند ولی نمی تواند به طور دقیق متوجه صحبت هایشان شوند، یا حضور در محیط های پر سر و صدا برای این افراد آزاردهنده است و دنبال کردن مکالمات در محیط های شلوغ برایشان دشوار است.

این نوع کم شنوایی هم مانند کم شنوایی انتقالی متناسب با علت به وجود آورنده اش می تواند یک طرفه یا دوطرفه باشد.همچنین، افراد دارای کم شنوایی حسی-عصبی برخلاف افراد دارای کم شنوایی انتقالی، صدای خود را نیز آرام می شنوند؛ بنابراین بلندتر از حد معمول صحبت می کنند.

از علل شایع ای نوع اختلال، آسیبی است که سلول های حسی درون حلزون گوش می بینند. این آسیب در مواردی تاثیر منفی مصرف برخی داروها برگشت پذیر است.

بیشتر بخوانید: عفونت گوش

کم شنوایی آمیخته

کم شنوایی آمیخته ناشی از ترکیب نوع حسی-عصبی و انتقالی است. در این نوع کم شنوایی، آسیب بخش انتقالی گاهی برگشت پذیر است اما بخش حسی-عصبی، معمولاً غیرقابل درمان با دارو و جراحی می باشد.

در به وجود آمدن کم شنوایی آمیخته نوع انتقالی و حسی-عصبی به طور همزمان سهیم هستند؛ مانند یک تصادف یا انفجار صوتی که علائم هر دو نوع کم شنوایی قبلی را به طور همزمان بروز می دهند؛ یا فردی که مبتلا به پیرگوشی بوده (کم شنوایی حسی-عصبی) و به مرور زمان مجرای گوشش با جرم (کم شنوایی انتقالی) هم پر شده است.

کم شنوایی مرکزی

کم شنوایی مرکزی (CAPD) که اصطلاحا بدشنوایی نامیده می شود، نوع دیگری از اختلال کم شنوایی است که حدود 5 درصد کودکانی که به مدرسه می روند از این اختلال رنج می برند. افراد مبتلا به اختلال کم شنوایی مرکزی نمی توانند آنچه را که می شنوند به طور کامل پردازش کنند، چون سیستم عصبی آن ها در دریافت و پردازش صداها هماهنگ نیست. در واقع مانعی در مسیر عصبی عبور صداها (به ویژه گفتار) به سمت مغز قرار دارد که باعث بروز کم شنوایی مرکزی می شود.

عموماً تصوری که در مورد افراد مبتلا به کم شنوایی مرکزی وجود دارد این است که این افراد دارای شنوایی نرمال یا در بدترین حالت مبتلا به شنوایی خفیف هستند چون در محیط های ساکت صداها را می شنوند. اما مشکل آنجاست که این افراد نمی توانند برخی کلمات را متوجه شوند یا بین آن ها تمایز قائل شوند؛ حتی زمانی که صدا به اندازه کافی بلند باشد.

کم شنوایی مرکزی معمولاً در محیط هایی با نویز زمینه و همهمه ای بروز می کند. این افراد در رستوران ها، مهمانی ها و موقعیت های اجتماعی مختلف نمی توانند صحبتی را که با آن ها می شود به طور کامل درک کنند و با مشکل مواجه می شوند. این عامل به مرور زمان می تواند باعث عدم تمایل فرد به حضور در این محیط ها، گوشه گیری و افسردگی او شود.

علائم کم شنوایی گوش چیست؟

کم شنوایی ممکن است با علائم و نشانه‌های خاصی همراه باشد. چنین علائمی ممکن است بر نحوه شنیدن و درک صداها، ارتباطات اجتماعی و رفتارهای روزمره فرد تاثیر بگذارند. علائم کم شنوایی با توجه به نوع و شدت این اختلال متفاوت هستند. برخی از نشانه‌های آن، تغییر در پاسخ به صداها، سختی در تفهیم گفتار، دشواری در تشخیص جهت و فاصله منبع صدا و احساس خستگی و انزوا در محیط های پرسر و صدا است. برخی از مهم‌ترین نشانه‌های کم شنوایی شامل موارد زیر هستند که در صورت تجربه آن‌ها بهتر است در اسرع وقت به یک متخصص شنوایی مراجعه کنید.

• احساس فشار هوا یا مایع در گوش
• احساس صدای وزوز یا ایجاد درد در گوش
• عدم تعادل و سرگیجه
• مشکل در شنیدن واضح دیگران و درک نادرست از صحبت‌های آن‌ها به ویژه در مکانی پرسروصدا
• درخواست از اطرافیان به منظور تکرار آنچه می‌گویند
• نیاز به صدای پخش بلند موسیقی یا هنگام تماشای تلویزیون
• مشکل در شنیدن صدای تماس‌های تلفنی
• خستگی و عدم تمرکز حین گوش دادن به صداها

بیشتر بخوانید: وزوز گوش چیست؟

طبقه بندی میزان کم شنوایی

کم شنوایی به درجات مختلفی دسته بندی می‌شود که از خفیف تا شدید متغیر است. اگر تاکنون برای تست شنوایی به پزشک مراجعه کرده‌اید ممکن است به شما گفته شده باشد که کم شنوایی خفیف یا متوسط دارید. اما این درجه بندی چگونه تعیین می‌شود؟ هر صدایی نیز در یک سطحی از دسی‌بل قرار دارد و برای اینکه یک صدای مشخصی را بشنوید باید شدت آن صدا در محدوده قدرت شنوایی ما قرار گیرد. برای مثال اگر فقط بتوانید صداهای حدود 30 دسی بل را بشنوید کم شنوایی خفیف دارید اما اگر به 50 دسی‌بل برسد کم‌شنوایی متوسط دارید. در جدول زیر می‌توانید درجه شنوایی بر مبنای دسی‌بل dB را مشاهده کنید. این طبقه‌بندی به پزشکان کمک می‌کند تا بتوانند استراتژی درستی برای درمان کم شنوایی اتخاذ کنند. (5)

دلایل کم شدن شنوایی

علت‌های کم شنوایی بر اساس نوع و شدت آن ممکن است به عوامل متنوعی بستگی داشته باشد. عوامل ژنتیکی، محیطی، گوش دادن به صداهای بسیار بلند، عوامل مرتبط با سن، انواع بیماری ها و ضربه به گوش می‌توانند در کاهش شدت شنوایی فرد تاثیر بگذارند. هر یک از این عوامل ممکن است به صورت مستقل یا ترکیبی باعث کم شنوایی شوند. در اینجا برخی از رایج‌ترین دلایل دو نوع اصلی کم شنوایی انتقالی و حسی عصبی را با هم بررسی می‌کنیم.

چرا کم شنوایی در بین سالمندان شایع تر است؟

احتمال بروز کم شنوایی با افزایش سن بیشتر می‌شود. تقریبا از هر3 سالمند بالای 65 سال در امریکا، یک نفر دچار کم شنوایی است. اما واقعا چرا پیری و کم شنوایی ارتباط مستقیمی دارند؟ همزمان با افزایش سن ممکن است عوامل زیادی بر کاهش قدرت شنوایی ما تاثیر بگذارند. تغییرات دوران پیری باعث تغییر در گوش میانی و مسیرهای پیچیده عصبی از گوش به مغز می‌شود که بر شنوایی تاثیر منفی می‌گذارند.  علاوه براین، افراد مسن بیشتر در معرض بیماری‌هایی چون دیابت، فشارخون بالا و بیماری‌های قلبی هستند که خود باعث کاهش شنوایی خواهند شد.

بیشتر بخوانید: روش های تشخیص و درمان کم شنوایی

تشخیص کم شنوایی

روش‌های تشخیص کم شنوایی بسیار متنوع هستند و پزشک با انجام انواع تست شنیداری می‌تواند درجه کم شنوایی شما را مشخص کند. تشخیص به موقع نقش زیادی در درمان موثر شنوایی دارد پس فراموش نکنید در صورت ایجاد هر گونه مشکلات شنوایی، در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. برخی از انواع تست‌های تشخیصی شنوایی شامل موارد زیر است:

• معاینه اولیه گوش: پیش از هر کاری، پزشک گوش شما را معاینه می‌کند تا از عدم وجود هر گونه جرم، عفونت یا توده در گوش مطمئن شود.
• تست گفتار: این آزمایش شامل گوش دادن و تکرار کلمات است.
• تست آکوستیک گوش: آزمایشی است که پاسخ گوش داخلی به صدا را بررسی می‌کند.
• تست شنوایی ساقه مغز (ABR): در این تست شنوایی اتصالات، مسیرهای بین گوش داخلی و مغز و نیز هر گونه آسیب مغزی که بر شنوایی موثر است، بررسی می‌شوند.

بیشتر بخوانید: علائم پارگی پرده گوش

روش‌های درمان کم شنوایی

توجه به درمان به‌موقع کم شنوایی اهمیت زیادی دارد. به این منظور روش های درمانی این عارضه که بسیار متنوع نیز هستند، فرد را از آسیب بیشتر حفظ کرده و باعث می‌شوند روابط اجتماعی او تحت تاثیر اختلالات شنوایی قرار نگیرد. روش درمان این بیماری با توجه به نوع و شدت آن کاملا متفاوت است و می‌توان آن‌ها را به صورت زیر دسته بندی کرد: (10)

• تخلیه جرم گوش: انسداد گوش به دلیل وجود جرم یکی از دلایل شایع کم شنوایی است که پزشک می‌تواند به راحتی جرم گوش را تخلیه کند.
• سمعک: اگر کم شنوایی ناشی از آسیب به گوش داخلی باشد، استفاده از سمعک می‌تواند مفید باشد.
• کاشت حلزون: اگر سمعک در برطرف کردن اختلال شنوایی مفید نباشد، ممکن است کاشت حلزون انتقال صدا در گوش را قوی‌تر کند.
• عمل جراحی: برخی از انواع کم شنوایی مانند عفونت‌های مکرر یا وجود توده استخوانی را می‌توان با جراحی برطرف کرد.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر هر یک از علائم کم شنوایی را تجربه کردید، بهتر است در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید تا با انجام معاینات و آزمایش‌ها، مشکلات شنوایی شما را تشخیص دهد. هر گونه تاخیری در مراجعه به پزشک می‌تواند باعث بدتر شدن مشکل کم شنوایی شود.

روش‌های پیشگیری از کم شدن شنوایی

برخی از انواع کم شنوایی تا حدودی قابل پیشگیری هستند برای مثال نوعی از کم شنوایی که با گوش دادن به صداهای بلند ایجاد می‌شود. سرو صدا شایع‌ترین علت کم شنوایی است و با اجتناب از قرار گرفتن در موقعیت‌هایی که با آلودگی صوتی همراه هستند، می‌توان از مشکلات شنوایی جلوگیری کرد. همچنین برای محافظ بیشتر از گوش، در هنگام استفاده از هدفون، تا حد امکان صدا را کم نگه دارید.

علاوه براین، هر گونه بیماری مانند دیابت یا فشار خون نیز باعث آسیب به گوش شما می‌شود و باید تحت درمان قرار گیرد. دقت کنید که هر گونه آلودگی، ویروس یا عفونتی نیز باعث آسیب به گوش شما می‌شود. در آخر، در صورت تجربه هرگونه علائم کم شنوایی برای انجام معاینه و تست کم شنوایی به پزشک مراجعه کنید.

سوالات متداول

• انواع کم شنوایی‌ها از آسیب به کدام قسمت ساختمان درونی گوش حاصل می‌شوند؟

کم شنوایی انتقالی معمولا ناشی از آسیب به گوش خارجی یا میانی و کم شنوایی حسی عصبی بیشتر در بخش داخلی گوش است. هرچند ممکن است کم شنوایی ترکیبی در قسمت‌های مختلفی در گوش اختلال ایجاد کند.

• آیا درمان خانگی کم شنوایی امکان پذیر است؟

خیر، درمان کم شنوایی در منزل امکان پذیر نیست و تنها در برخی موارد قابل پیشگیری است.

• آیا اختلال شنوایی بر تعادل بدن تاثیر می‌گذارد؟

بله، گاهی اختلالات شنوایی باعث سرگیجه و عدم تعادل بدن خواهد شد.

• چند درصد کم شنوایی نیازمند سمعک است؟

معمولا اگر کم شنوایی بیشتر از 35 دسی بل باشد، فرد به سمعک نیاز دارد.

• آیا کم شنوایی ارثی است؟

بله، کم شنوایی ممکن است گاهی ناشی از موارد ارثی باشد مانند ساختار ارثی خاص گوش در برخی از افراد که نیاز به جراحی دارد.

• درمان کم شنوایی بدون سمعک امکان پذیر است؟

هر یک از انواع کم شنوایی دارای روش درمان خاص خود هستند، حتی در مواردی کم شنوایی تنها ناشی از وجود جرم گوش است که به راحتی تخلیه می‌شود و نیازی به سمعک نخواهد داشت.

• آیا کاهش شنوایی خطرناک است؟

بله، در صورت بروز هریک از نشانه های کم شنوایی بهتر است در کم ترین زمان به پزشک مراجعه کنید و از آسیب‌های احتمالی بیشتر به قدرت شنوایی‌تان جلوگیری کنید.