سیستم شنوایی انسان در طول زندگی ممکن است به بیماری های مختلفی دچار شود که برخی از آنها مادرزادی و برخی دیگر اکتسابی بوده و بر اثر مصرف داروها، ضربه و یا دیگر بیماری ها به وجود می آیند. یکی از بیماری های سیستم شنوایی بیماری منییر است که در این مقاله به آن می‌پردازیم.
بیماری منیر چیست؟
بیماری منیر یکی از بیماری‌هایی است که گوش داخلی را درگیر می‌کند. این بیماری اختلالی نادر است که باعث سرگیجه شدید، صدای زنگ یا وزوز گوش، کاهش شنوایی و احساس گرفتگی گوش می‌شود. منیر گوش معمولا فقط یک گوش را درگیر می‌کند و سرگیجه ناشی از آن ممکن است هم به صورت ناگهانی باشد و نیز دوره‌ای ایجاد شود. گاهی اوقات شدت سرگیجه‌ها به حدی است که فرد تعادل خود را از دست می‌دهد و زمین می‌خورد. هرچند بیماری منیر، تهدیدی جدی برای زندگی فرد محسوب نمی‌شود اما می‌تواند از کیفیت زندگی او را بکاهد.
در صورت عدم درمان بیماری منیر گوش، ممکن است فرد به مرور دچار عوارض بدتری شود و حتی باعث کاهش دائمی شنوایی و مشکلات تعادلی ماندگار شود. بنابراین لازم است آگاهی خود را درباره این بیماری افزایش دهیم و خطرات ناشی از منیر گوش را بشناسیم تا در هر سنی از عوارض آن در امان بمانیم. هرچند احتمال ابتلا به منیر گوش در هر سنی وجود دارد اما در افراد 40 تا 60 سال محتمل‌تر است. در اینجا هر آنچه باید درباره منیر گوش، علائم و دلایل آن بدانیم را خواهیم گفت. همچنین عوارض و نحوه درمان منیر گوش را نیز با هم بررسی خواهیم کرد.
بیماری منیر چه علائمی دارد و مراحل بیماری چیست؟
به طور کلی علائم بیماری منیر گوش را می‌توان شامل موارد زیر دانست:
علائم بیماری منیر
هر یک از نشانه‌های زیر را می‌توان به علائمی برای ابتلا به بیماری منیر دانست. بنابراین، توصیه می‌شود که با مشاهده هر یک از علائم زیر به پزشک مراجعه کنید:
- کاهش شنوایی: اگر متوجه کاهش قدرت شنوایی خود شوید و چنین اختلالی با گذشت زمان بدتر شود، حتما باید مورد معاینه قرار گیرید.
- سرگیجه ناگهانی یا شدید: سرگیجه ناشی از منیر معمولا به طور ناگهانی ایجاد شده و حدود 20 الی 25 دقیقه طول می‌کشد. معمولا فرد غش نمی‌کند و بیهوش نمی‌شود اما ممکن است حرکات چشم او غیرطبیعی شود و حتی دچار تهوع و استفراغ شود.
- وزوز گوش: وزوز گوش ناشی از منیر ممکن است قبل از تجربه سرگیجه بدتر شود و بعد از رفع شدن سرگیجه کاملا از بین برود.
- احساس پر شدن گوش یا ایجاد فشار در آن: فشاری را که در اثر منیر بر روی گوش ایجاد می‌شود، ممکن است گاهی کم و زیاد شده و سپس بهتر شود.
- احساس خستگی و اضطراب: علائم منیر گوش می‌تواند باعث ایجاد حس خستگی در فرد شده و به مرور او را دچار افسردگی کند.
مراحل بیماری منیر
با توجه به اینکه بیماری منیر پیشرونده است و ممکن است به مرور زمان بدتر شود، پزشک آن را در 3 مرحله مختلف طبقه‌بندی می‌کند:
- مرحله اول: در این مرحله از بیماری منیر، ممکن است فرد دچار سرگیجه غیرمنتظره شود. هنگامی که سرگیجه ایجاد می‌شود، تا حدودی قدرت شنوایی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. گاهی اوقات، ممکن است درست قبل از سرگیجه، گوش دچار وزوز شود و سپس شرایط فرد به حالت عادی بازگردد.
- مرحله دوم: در این مرحله، ممکن است سرگیجه‌ای در فرد به وجود آید که زیاد هم آزاردهنده نباشد. معمولا پس از سرگیجه و گاهی قبل از آن، احتمال بروز عدم تعادل در حرکت زیاد است. در این مرحله، معمولا فرد دچار کم شنوایی دائمی می‌شود که در طول سرگیجه بدتر می‌شود و صدای وزوز یا زنگ در گوش افزایش می‌یابد.
- مرحله سوم: در مرحله 3 منیر گوش، ممکن است سرگیجه‌ها متوقف شوند و به طور کلی از بین بروند اما در عوض حس شنوایی فرد بسیار ضعیف شود. در این مرحله، احتمالا به اندام های تعادلی گوش داخلی آسیب دائمی وارد شده است و گاهی فرد در حفظ تعادل خود، به ویژه در تاریکی با مشکل مواجه خواهد شد.
بیشتر بخوانید: کم شنوایی چیست؟
چه عواملی باعث ایجاد بیماری منیر می‌شود؟
هرچند بیماری منیر گوش به دلیل ناهنجاری در ساختار گوش داخلی یا تجمع مایع در گوش رخ می دهد اما دلیل اصلی منیر ممکن است در افراد متفاوت باشد. اما برای اینکه بدانیم تغییرات در سطح مایعات گوش چگونه منجر به بیماری منیر می‌شود لازم است ساختار گوش داخلی را بشناسیم.
گوش داخلی مجموعه‌ای از حفره‌ها و کانال‌های متصل به هم است. در قسمتی از گوش داخلی، یک ساختار غشایی نرم وجود دارد که حاوی مایعی به نام “اندولنف” است. در همین بخش، حسگرهای مو مانندی وجود دارد که به حرکت مایع پاسخ می‌دهند و توسط سلول‌های عصبی به مغز پیام می‌فرستند. برای اینکه همه حسگرهای گوش داخلی منظم کار کنند، فشار، حجم و ترکیب شیمیایی مایع باید طبیعی باشد. اما بیماری منیر با تغییراتی که در خواص مایع گوش داخلی ایجاد می‌کند، گوش داخلی را دچار اختلال می‌کند. به طورکلی، عوامل زیر را می‌توان برخی از مهم‌ترین دلایل بیماری منیر دانست:
- فشار زیاد مایع اندولنف گوش: اگر فشار مایع اندولنف گوش بیش از حد باشد، غشاهای اطراف را متورم و کشیده می کند. به این ترتیب، باعث ایجاد احساس فشار زیاد در گوش، وزوز گوش، کاهش شنوایی و حتی گاهی سرگیجه شدید در فرد می‌شود.
- عفونت باکتریایی، ویروسی و پاسخ غیرطبیعی سیستم ایمنی بدن: هر گونه اختلال در مایع اندولنف گوش ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شود. یکی از این دلایل، ابتلا به بیماری‌های ویروسی است که سیستم ایمنی بدن را دچار اختلال می‌کنند و ممکن است با ایجاد تغییراتی در گوش داخلی، فرد را در معرض ابتلا به منیر گوش قرار دهند.
- اضطراب: استرس و اختلالات عاطفی می‌توانند باعث بروز دوره‌ای علائم منیر شوند. خستگی زیاد، کارطولانی مدت و بدون استراحت و انواع بیماری‌های زمینه‌ای می‌توانند فرد را در معرض بیماری منیر قرار دهند.
- استفاده زیاد از نمک در غذا: وجود نمک زیاد در رژیم غذایی یکی از دیگر محرک هایی است که ممکن است فرد را در خطر ابتلا به منیر قرار دهد.
- آسیب به سر: اگر ضربه شدید در اثر تصادف و حوادث حین فعالیت ورزشی به سر وارد شود، ممکن است فشار و جریان مایعات داخل گوش داخلی را تغییر دهد و فرد را در معرض خطر منیر گوش قرار دهد.
- آلرژی: عوامل آلرژیک می‌توانند به طور مستقیم یا غیرمستقیم، فشار و تعادل مایعات گوش داخلی را به هم بزنند و تورم و التهاب به وجود آورند.
- سردردهای میگرنی مکرر: افرادی که مرتبا دچار سردرد میگرنی می شوند، ممکن است دچار تغییرات فشار و جریان خون شوند که خود عاملی برای ایجاد التهاب و اختلال در عملکرد سلول‌های عصبی گوش و ابتلا به منیر گوش است.
عوارض بیماری منیر
اگر بیماری منیر گوش درمان نشود، باعث بروز عوارضی خواهد شد که زندگی فرد را با مشکل مواجه خواهد کرد. برخی از عوارض بیماری منیر گوش شامل موارد زیر هستند:
- ماندگاری علائمی مانند کم شنوایی: یکی از عوارض منیر گوش، بروز کم شنوایی نوسانی در فرد است. به این صورت که ممکن است قدرت شنوایی بیمار کم و زیاد شود و در دوره‌های خاص متغیر باشد که در صورت عدم درمان در فرد ماندگار خواهد شد. اختلالات شنوایی می‌تواند بر تعاملات اجتماعی فرد تاثیر منفی بگذارد.
- اختلال در تعادل:سرگیجه ناشی از منیر گوش، باعث از دست دادن تعادل فرد می‌شود. اختلالات تعادلی فعالیت بدنی فرد را محدود و باعث کاهش استقلال فردی او خواهد شد.
- اختلال شناختی:سرگیجه مزمن و علائم مرتبط با آن ممکن است باعث اختلال در عملکرد شناختی و عدم توجه و تمرکز شود. اختلال شناختی بر فعالیت های روزانه فرد تاثیر گذاشته و باعث کاهش کیفیت زندگی او خواهد شد.
بیشتر بخوانید: پیرگوشی
نحوه تشخیص بیماری منیر
اگر به دلیل ناراحتی گوش به پزشک عمومی مراجعه کنید، ممکن است شما را به منظور تشخیص دقیق بیماری، به یک شنوایی سنج، متخصص گوش، حلق و بینی یا یک متخصص مغر و اعصاب ارجاع دهد. یک متخصص با استفاده از انواع آزمایش گوش و معاینات دقیق تشخیص می‌دهد که آیا دچار بیماری منیر گوش هستید یا خیر. انواع تست منیر گوش ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تست ارزیابی شنوایی: تست شنوایی یا ادیومتری مشخص می‌کند که بیمار تا چه اندازه قادر به شنیدن صداهای زیر، بم و بلندی انواع صداها است. همچنین، با سنجش قدرت شنوایی فرد و تشخیص حروفی که تقریبا هم صدا هستند، کیفیت شنوایی او مشخص خواهد شد. تست شنوایی تا حدودی تعیین می‌کند که مشکلات شنوایی فرد در گوش داخلی است یا در عصبی که گوش داخلی را به مغز متصل می‌کند.
- تست ارزیابی تعادل: افرادی وجود دارد که سرگیجه و تعادل خود را از دست می‌دهند ممکن است نحوه عملکرد گوش داخلی آنها دچار اختلال شده باشد. انجام آزمایش‌های مختلفی مانند ویدئونیستاگموگرافی VNG، تست صندلی چرخشی و تست میوژنیک دهلیزی VEMP می‌توانند در این زمینه مفید باشند.
- MRI و CT scan: تست ام‌آرآی با تهیه تصویر سه بعدی از مغز و سی‌تی‌اسکن با گرفتن تصاویر مقطعی از بدن، می‌تواند وجود هر گونه تومور و اختلال در اعصاب شنوایی را تشخیص دهد و در روند بررسی بیماری منیر بسیار موثر است.
روش‌های درمان بیماری منیر
هرچند درمان قطعی برای بیماری منیر وجود ندارد اما روش‌هایی مانند استفاده از دارو، جراحی و تغییرات در رژیم غذایی وجود دارند که می‌توانند به مدیریت بیماری منیر کمک کنند. برخی از روش‌هایی موثر در زمینه درمان منیر گوش شامل موارد زیر هستند:
- درمان دارویی کوتاه مدت: پزشکان ممکن است داروهایی را برای کاهش سرگیجه و عوارض ناشی از منیر گوش تجویز کنند. داروهایی مانند دیازپام می‌توانند احساس سرگیجه را کاهش دهند و قرص‌هایی مانند پرومتازین هم تهوع ناشی از سرگیجه را کنترل می‌کنند.
- درمان دارویی بلند مدت: داروهایی مانند هیدروکلروتیازید به کنترل و تنظیم حجم مایع گوش، درد و فشار ناشی از آن کمک می‌کند. دیورتیک‌ها نیز به کنترل شدت علائم بیماری منیر کمک می‌کنند. در صورت مصرف داروهای دیورتیک، بیمار باید هر هفته، سه یا چهار وعده غنی از پتاسیم مانند موز، طالبی، پرتقال، اسفناج و سیب زمینی را در وعده غذایی خود بگنجاند.
- داروهای تزریقی: گاهی پزشک با تزریق برخی از داروهای خاص به گوش میانی، ممکن است باعث کاهش علائم سرگیجه بیماری منیر شود.
- جراحی: گاهی بیماری منیر شدید است و استفاده از روش‌های قبل مفید نخواهد بود. در چنین مواقعی، پزشک به روش جراحی متوسل می‌شود. روش‌های جراحی بیماری منیر با کاهش تولید مایع گوش یا افزایش جذب کیسه اندولنفاتیک، به تنظیم سطح مایع گوش کمک می‌کنند.
- درمان‌های تکمیلی: از انجایی که بیماری منیر گوش ممکن است باعث کم شنوایی در فرد شود، درمان‌های تکمیلی مانند استفاده از سمعک باعث بهبود شنوایی می‌شوند. توجه کنید که روش‌هایی مانند درمان بیماری منیر با طب سنتی تاکنون توسط پزشکان تایید نشده است و بهتر از درمان‌های خودسرانه بپرهیزید.
سوالات متداول
- آیا بیماری منیر در کودکان نیز مشاهده می‌شود؟
بله، هر چند بیماری منیر در کودکان نیز وجود دارد اما تاکنون موارد کمی از آن مشاهده شده است. با مشاهده هر یک از علائم بیماری منیر در کودکان بهتر است در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.
- آیا بیماری منیر خطرناک است؟
به طورکلی، نمی‌توان گفت که بیماری منیر خطرناک است اما عوارض ناشی از آن مانند سرگیجه و عدم تعادل می‌تواند فرد را در معرض خطراتی مانند افتادن از ارتفاع قرار دهد.
- درمان گیاهی بیماری منیر چیست؟
ابتدا باید به این موضوع اشاره کرد که کنترل و درمان بیماری منیر نیازمند مراجعه به پزشک و مصرف دارو و مراقبت های خاص است و ما چیزی تحت عنوان درمان گیاهی بیماری منیر نداریم و اینگونه نیست که بتوان بیماری منیر را با یک گیاه درمان کرد اما گیاهانی همچون فلفل قرمز، ریشه ی زنجبیل و پودر زردچوبه می‌توانند در کاهش علائم سرگیجه موثر باشند.
- تغذیه صحیح برای درمان بیماری منیر چیست؟
همانطور که در بالا اشاره کردیم درمان مشخصی برای این بیماری وجود ندارد و داروها و تغییر سبک زندگی فقط کنترل کننده ی علائم این بیماری هستند. از جمله مواردی که در رژیم غذایی افراد مبتلا به بیماری منیر باید رعایت شود نوشیدن آب فراوان، غذاهای کم نمک و کاهش مصرف الکل و دخانیات است.
- عمل جراحی برای درمان بیماری منیر به چه صورت است؟
عمل جراحی شامل چند عمل متفاوت است که بر حسب نوع و درجه ی منیر در فرد ممکن است انجام گیرد. اولین نوع از عمل جراحی بیماری منییر رفع فشار داخلی کیسه اندولنفاتیک بر اثر ازدیاد ترشح مایع اندولنفاتیک در آن است. عمل دیگر لابیرنتکتومی است که در آن قسمتی از گوش داخلی با جراحی برداشته می‌شود. نوع سوم عمل جراحی این بیماری قطع عصب دهلیزی است که در آن عصب دهلیزی قطع می‌شود. درمان توانبخشی دهلیزی نیز از جمله دیگر کارهای انجام گرفته بر بیماران مبتلا به بیماری منیر است.
