کلستئاتوم، توده‌ای غیرطبیعی است که در گوش میانی، پشت پرده گوش ایجاد می‌شود. این بیماری می‌تواند مادرزادی باشد؛ ولی، معمولا به دلیل عفونت مزمن گوش رخ می‌دهد. ترشح مایعات بدبو از گوش متداول‌ترین نشانه است؛ ولی، این بیماری می‌تواند باعث کاهش شنوایی و سرگیجه نیز شود. در ادامه این مطلب، توضیح می‌دهیم که کلستئاتوم گوش چیست و هر آنچه باید درباره آن بدانید، مانند علائم، دلایل، روش‌های تشخیص و روش درمان آن می‌پردازیم.
کلستئاتوم یا کیست گوش میانی چیست؟
کلستئاتوم که با نام کیست گوش میانی نیز شناخته می‌شود، توده‌ای است که در پشت پرده گوش ایجاد می‌شود. زمانی که سلول‌های مرده پوست در پشت پرده گوش جمع می‌شوند، می‌توانند باعث ایجاد این توده مروارید شکل شوند. این بیماری می‌تواند مادرزادی باشد؛ ولی، معمولا ناشی از فرورفتگی پرده گوش یا پارگی آن است. اگر این بیماری با جراحی درمان نشود، می‌تواند عفونی یا بزرگ شود و به شنوایی و عصب صورت آسیب برساند.
علائم کلستئاتوم چیست؟
اگر به دنبال علائم کلستئاتوم هستید، ابتدا باید بدانید که علائم این بیماری به نوع آن بستگی دارد. نوع اکتسابی ممکن است در هر سنی ایجاد شود؛ ولی نوع مادرزادی از بدو تولد وجود دارد و ممکن است تا زمانی که بزرگ‌تر نشود، علائمی ایجاد نکند. پزشک اطفال می‌تواند نوع مادرزادی را در هنگام معاینه گوش نوزاد شناسایی کند. هر دو نوع می‌توانند علائم زیر را ایجاد کنند:
- ترشح مایعات بدبو از گوش که ممکن است شبیه به چرک به نظر برسند
- احساس فشار یا پری در گوش
- سرگیجه
- عفونت‌های مکرر گوش
- در برخی اوقات، کاهش شنوایی و وزوز گوش
علت کلستئاتوم چیست؟
فرورفتگی پرده گوش یکی از مهم‌ترین دلایل این بیماری محسوب می‌شود. اگر عدم تعادل بین هوای داخل و خارج گوش باعث کشیده‌شدن پرده گوش به سمت گوش میانی شود، گفته می‌شود که فرد دچار فرورفتگی پرده گوش شده است. در برخی اوقات، سلول‌های مرده پوست در این فرورفتگی جمع می‌شوند و توده‌ای را ایجاد می‌کنند. عفونت مزمن گوش یا پارگی پرده گوش نیز می‌توانند منجر به این بیماری شوند. در موارد نادر، کودکان با این بیماری متولد می‌شوند.
نحوه تشخیص کلستئاتوم یا کیست گوش میانی
پزشکان برای تشخیص این بیماری، ابتدا سؤالاتی درباره علائم و سابقه پزشکی می‌پرسند؛ برای مثال، سؤال «آیا در گذشته به عفونت گوش مبتلا شده‌اید؟» یکی از سؤالات متداول است. سپس پرده گوش را با استفاده از دستگاه اتوسکوپ بررسی می‌کنند. اگر نشانه‌های این بیماری را داشته باشید، شما را به متخصص گوش، حلق و بینی ارجاع خواهند داد. متخصص گوش، حلق و بینی ممکن است آزمایش‌های زیر را تجویز کند:
- توموگرافی کامپیوتری (سی‌تی) برای بررسی استخوان‌های گوش و ارزیابی میزان پیشرفت این بیماری
- ام‌آرای در صورت بروز عوارض
- آزمایش‌های شنوایی مانند تست تمپانومتری
مطالعه بیشتر: تومور عصب شنوایی چیست؟
راهکار درمان کلستئاتوم
عمل کلستئاتوم گوش به‌ندرت اورژانسی است؛ ولی تنها روش درمان است. این جراحی با استفاده از میکروسکوپ انجام می‌شود و معمولا شامل ماستوئیدکتومی برای برداشتن بافت بیمار از استخوان و تمپانوپلاستی برای ترمیم پرده گوش است. در ادامه این بخش، درباره هر یک از آن‌ها توضیح می‌دهیم.
- ماستوئیدکتومی: اگر عفونت یا کلستئاتوم به استخوان ماستوئید (استخوانی در پشت گوش) گسترش یابد، جراحان این استخوان را باز می‌کنند تا بافت بیمار را بردارند. در برخی اوقات، برداشتن تمام دیواره‌های استخوانی درون گوش برای ایجاد حفره باز ضروری است. این فرایند با نام «جراحی باز» و «ماستوئیدکتومی رادیکال» نیز شناخته می‌شود
- تمپانوپلاستی: در این جراحی، پرده گوش با پیوندی از غضروف یا فاشیا (پوشش عضله پشت گوش) ترمیم می‌شود و مکانیسم شنوایی بهبود می‌یابد. جراحان با این نوع جراحی معمولا می‌توانند سوراخ‌های پرده گوش را به‌صورت دائمی ببندند و استخوان‌های کوچک تأثیرگذار بر شنوایی را با استخوان یا غضروف طبیعی یا پروتزهای مصنوعی ترمیم کنند
این جراحی معمولا 2 الی 3 ساعت طول می‌کشد و بیماران ممکن است بتوانند در همان روز جراحی به خانه خود بازگردند. بافت بیمار باید در جراحی به‌صورت کامل برداشته شود. در غیر این صورت، ممکن است دوباره عود کند. به علت ماهیت تهاجمی این بیماری، مراجعه منظم به پزشک برای بررسی وضعیت گوش ضروری است. در ادامه این بخش، بهتر است با رویکردهای این جراحی نیز آشنا شوید:
- روش تک‌مرحله‌ای: در جراحی تک‌مرحله‌ای، بافت بیمار به‌صورت کامل برداشته و گوش بازسازی می‌شود. اگر برداشتن دیواره کانال گوش ضروری باشد، استخوان بازسازی می‌شود تا حفره‌ای بزرگ ایجاد نشود. اگر التهاب شدید باشد، بازسازی گوش ممکن است امکان‌پذیر نباشد. در این شرایط، یک جراحی دومرحله‌ای یک سال بعد انجام می‌شود.
- روش‌های باز و بسته: جراحی حفره باز خطر عود این بیماری را کاهش می‌دهد؛ ولی، بیماران باید یک یا دو بار در سال برای برداشتن جرم گوش به پزشک مراجعه کنند و در هنگام شنا از گوش‌گیر استفاده کنند. همچنین در جراحی حفره بسته، خطر پنهان‌ماندن بیماری در پشت استخوان وجود دارد. این وضعیت به مراجعه منظم به پزشک و در برخی اوقات، به جراحی دوم نیاز دارد.
چگونه می توان از کلستئاتوم یا کیست گوش میانی پیشگیری کرد؟
پیشگیری از نوع مادرزادی این بیماری امکان‌پذیر نیست؛ ولی، با رعایت نکات زیر می‌توانید خطر ابتلا به نوع اکتسابی را کاهش دهید:
- از گوش‌های خود در برابر عفونت‌های مزمن یا فعالیت‌هایی که می‌توانند پرده گوش شما را پاره کنند، محافظت کنید
- مجرای گوش خود را با گوش‌پاک‌کن تمیز نکنید؛ زیرا، می‌تواند به پرده گوش آسیب برساند و حتی آن را سوراخ کند
- اگر پرده گوشتان سوراخ شده است، از شناکردن در استخر یا خیس‌کردن مجرای گوش در حمام خودداری کنید
- اگر سوراخ پرده گوشتان خودبه‌خود بهبود نمی‌یابد، به پزشک مراجعه کنید تا آن را با جراحی ترمیمی درمان کنید
- اگر دچار عفونت یا کاهش شنوایی شده‌اید یا مایعاتی از گوشتان ترشح می‌شود، به پزشک گوش، حلق و بینی مراجعه کنید
مطالعه بیشتر: آترزی گوش چیست؟
بعد از عمل جراحی کلستئاتوم
جراحی کلستئاتوم معمولا بی‌خطر است؛ ولی، به خاطر داشته باشید که هر نوع جراحی دارای خطراتی است. کاهش شنوایی یا شکست در بهبود شنوایی یکی از خطرات متداول پس از این جراحی است. اگر این بیماری روی شنوایی تأثیر می‌گذارد، این جراحی می‌تواند آن را بهبود دهد؛ ولی، متأسفانه همیشه نمی‌تواند به بهبود آن کمک کند. به عبارت دیگر، شنوایی شما پس از جراحی ممکن است تغییری نکند یا حتی بدتر شود. در این صورت، یک جراحی کوچک‌تر در آینده ممکن است بهترین روش برای بهبود شنوایی باشد.
عود کلستئاتوم یکی دیگر از خطرات متداول پس از این جراحی است. حتی اگر باتجربه‌ترین جراح، این عمل را انجام دهد، خطر عود این بیماری به علت ماهیت تهاجمی آن وجود دارد. عود این بیماری به دو شکل زیر رخ می‌دهد:
- قطعه کوچکی از پوشش کلستئاتوم در گوش باقی مانده است و باعث ایجاد توده جدیدی از پوست در پشت پرده گوش می‌شود.
- توده جدیدی در گوش میانی یا حفره ماستوئید تشکیل می‌شود.
عود این بیماری معمولا در مطب پزشک تشخیص داده می‌شود؛ بنابراین، مراجعه منظم به مطب پزشک پس از جراحی بسیار مهم است. اگر عود در مراحل اولیه تشخیص داده شود، ممکن است مدیریت آن در مطب پزشک امکان‌پذیر باشد؛ ولی، اگر توده به‌صورت قابل‌توجهی بزرگ شده باشد، عمل جراحی برای برداشتن آن ضروری است.
بهبودی کامل پس از این جراحی ممکن است 6 الی 8 هفته طول بکشد؛ ولی، حتی پس از مدت‌زمان ذکرشده نیز باید به‌صورت منظم به پزشک بروید تا با هیچ‌گونه مشکلی روبه‌رو نشوید و از سلامت گوش خود اطمینان حاصل کنید. حتما بایدها و نبایدهای زیر را نیز بعد از جراحی رعایت کنید:
- طبق توصیه پزشک، از کارکردن به مدت 1 الی 2 هفته یا حتی بیشتر خودداری کنید
- گوش آسیب‌دیده خود را در حمام خشک نگه دارید
- اگر می‌خواهید موی خود بشویید، پنبه کوچکی را به وازلین آغشته کنید و در درون گوش خود بگذارید
- اگر می‌خواهید بعد از جراحی با هواپیما به سفر بروید، حتما با جراح خود مشورت کنید
- سعی کنید دهان خود را در هنگام عطسه‌کردن باز نگه دارید
- به مدت حداقل 6 هفته پس از جراحی از شناکردن خودداری کنید
- بعد از جراحی فین نکنید و با پزشک درباره این موضوع مشورت کنید
در چه صورتی باید مجددا به پزشک گوش و حلق و بینی مراجعه کنم؟
اگر علائم زیر را پس از جراحی تجربه می‌کنید، باید دوباره به پزشک گوش، حلق و بینی مراجعه کنید:
- خونریزی یا ترشح مایعات از گوش
- درد گوش
- تب بالای 104 درجه فارنهایت یا 38 درجه سلسیوس
ترشح مایعات از گوش و دیگر علائم ذکرشده را به‌هیچ‌وجه نادیده نگیرید؛ زیرا، می‌توانند نشانه عود این بیماری یا ابتلا به بیماری‌های خطرناک دیگری مانند هماتوم لاله گوش باشند.
نتیجه گیری
در این مطلب، توضیح دادیم که بیماری کلستئاتوم چیست و چه علائمی دارد. گفتیم که توده‌ای است که در پشت پرده گوش ایجاد می‌شود و علائمی مانند ترشح مایعات بدبو از گوش را ایجاد می‌کند. اگر این علامت و دیگر علائم کیست پشت پرده گوش را تجربه می‌کنید، هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید. به خاطر داشته باشید که اگر برای درمان آن اقدام نکنید، ممکن است شنوایی شما کاهش یابد و با مشکلات دیگری روبه‌رو شوید.
سوالات متداول
- کلستئاتوم چیست و چگونه ایجاد می‌شود؟
کلستئاتوم توده‌ای غیرطبیعی و مروارید شکل است که در پشت پرده گوش و در گوش میانی تشکیل می‌شود. این توده از تجمع سلول‌های مرده پوست در گوش ایجاد می‌شود و می‌تواند مادرزادی (از بدو تولد) یا اکتسابی (معمولاً به دلیل عفونت مزمن یا فرورفتگی پرده گوش) باشد. اگر درمان نشود، ممکن است بزرگ شده و باعث آسیب به شنوایی و عصب‌های اطراف شود.
- علائم کلستئاتوم کدام‌اند و چگونه تشخیص داده می‌شود؟
شایع‌ترین علامت کلستئاتوم ترشح مایعات بدبو از گوش است. سایر علائم شامل احساس فشار یا پری در گوش، سرگیجه، عفونت‌های مکرر گوش، کاهش شنوایی و وزوز گوش می‌شوند. برای تشخیص، پزشک ابتدا با استفاده از اتوسکوپ گوش را معاینه می‌کند و در صورت لزوم به متخصص گوش و حلق و بینی ارجاع می‌دهد. آزمایش‌هایی مانند سی‌تی اسکن، ام‌آرآی و تست شنوایی نیز برای بررسی میزان پیشرفت بیماری انجام می‌شود.
- درمان کلستئاتوم چگونه انجام می‌شود و آیا می‌توان از آن پیشگیری کرد؟
تنها روش درمان قطعی کلستئاتوم جراحی است که معمولاً شامل برداشتن بافت بیمار از گوش و ترمیم پرده گوش می‌شود. جراحی می‌تواند به صورت تک‌مرحله‌ای یا دو مرحله‌ای انجام شود و پس از آن مراجعه منظم به پزشک برای جلوگیری از عود بیماری ضروری است. پیشگیری از نوع مادرزادی امکان‌پذیر نیست، ولی برای کاهش خطر ابتلا به نوع اکتسابی، باید از آسیب یا عفونت مزمن گوش جلوگیری کرد، گوش را به طور صحیح تمیز کرد و در صورت وجود سوراخ یا آسیب در پرده گوش، از ورود آب به گوش خودداری نمود.
