آیا مشکل کم شنوایی قابل درمان است؟
قطعاً بله! اما قبل از هر چیز باید بدانید که کم شنوایی مانند سرماخوردگی مشکلی نیست که با مراجعه به یک پزشک عمومی و چند قرص و شربت و حداکثر در عرض یک یا دو هفته درمان شود و مشکل کاملاً حل شود. مسئله کمی پیچیده تر از این حرف هاست. در واقع کم شنوایی دارای چندین نوع است و درمان کم شنوایی نیز به تبع آن دارای روش های مختلفی می باشد. در این مقاله با روش های درمان کم شنوایی گوش آشنا خواهید شد.
روش های تشخیص و ارزیابی کم شنوایی
مهم ترین و ابتدایی ترین نکته در درمان کم شنوایی گوش، انجام ارزیابی های دقیق و تشخیص صحیح و به موقع است. برای تشخیص کم شنوایی راه های زیادی وجود دارد که انجام هر یک می تواند به یک روش درمان کم شنوایی موثر منجر شود.
معاینه بدنی
حتما تا الان متوجه شده اید که وقتی مبتلا به سرماخوردگی می شوید و گلوی شما دچار عفونت می شود، اگر به پزشک مراجعه کنید، پزشک پس از مشاهده وضعیت حلق شما و شنیدن صدای قلبتان، درون مجرای گوش های شما را هم بررسی می کند. او با این کار می خواهد تشخیص دهد که آیا عفونت به درون گوش شما نفوذ کرده است یا خیر. اگر او متوجه وجود عفونت درون مجرای گوش شما شود، روش درمان او شامل درمان عفونت گوش و کم شنوایی ناشی از آن نیز خواهد شد. در واقع معاینه بدنی یکی از اولین راه های تشخیص وجود کم شنوایی است.
تست غربالگری (تست نجوا)
تست غربالگری شنوایی یکی از آزمون های پای ثابت ارزیابی سلامت بدن می باشد. مهم ترین تست غربالگری شنوایی در هنگام بدو تولد نوزاد است. در این مواقع اگر کم شنوایی نوزاد با ارجاع جهت انجام تست های تکمیلی محرز شود، یکی از روش های درمان کم شنوایی که بتواند بیشترین کمک را به نوزاد کند، در کوتاه ترین زمان ممکن انتخاب می شود و سریعاً مداخله لازم جهت درمان کم شنوایی گوش نوزاد انجام می شود. یکی دیگر از جاهایی که تست غربالگری شنوایی (تست نجوا) مورد استفاده قرار می گیرد در محیط های صنعتی است. هدف انجام این تست اطمینان از سلامت کارکنان در مراکز صنعتی است.
تست دیاپازونی
یکی از تست های سریع و در عین حال دقیق جهت ارزیابی شنوایی انجام تست دیاپازونی است. این تست بر خلاف تست هایی که تاکنون نوشته شده اند، اغلب برای کشف نوع کم شنوایی در افراد کم شنوا استفاده می شود و قدرت تشخیص میزان شنوایی را ندارد. بنابراین کمتر از آن برای تشخیص کم شنوایی استفاده می شود. تست دیاپازونی یکی از دقیق ترین تست ها جهت افتراق کم شنوایی انتقالی از کم شنوایی حسی عصبی می باشد. در واقع این تست اغلب جهت تعیین محل ضایعه ایجاد شده در سیستم شنوایی مورد استفاده قرار می گیرد.
تست شنوایی سنجی
دقیق ترین و جدیدترین روش ارزیابی و تشخیص کم شنوایی، تست شنوایی سنجی است. تست شنوایی سنجی دارای عنوان مختلفی است که بنا به سن، توانایی فرد به پاسخ دهی و مواردی از این قبیل برای هر فرد می تواند متفاوت باشد. تست های الکتروفیزیولوژیک شنوایی جدیدترین متد جهت دست یابی به وضعیت شنوایی آزمایش شوندگان هستند که در صورت تشخیص می توانند فرد را به سمت جدیدترین درمان کم شنوایی رهنمون کنند.
انواع روش های درمان کم شنوایی
پس از ارزیابی شنوایی، در صورت وجود مشکل شنوایی مهمترین کار اقدام درمانی مناسب است. اقدامات درمانی مناسب با توجه به نوع مشکل می تواند متفاوت باشند. اما آنچه که حائز اهمیت است سرعت شروع اقدام درمانی مناسب می باشد. هر چه اقدامات درمانی سریعتر شروع شود نتایج درمان مطلوبتر خواهد بود. اقدامات درمانی می تواند طیف وسیعی از راهکارها، از دارو درمانی تا استفاده از سمعک را شامل شود.
درمان کم شنوایی با جراحی حلزون گوش
در موارد کاهش شنوایی بسیار شدید که سمعک کارایی ندارد، جراحی حلزون گوش و کاشت حلزون شنوایی می تواند کمک کننده باشد. کاشت حلزون دستگاهی است که با یک عمل جراحی در حلزون گوش داخلی و یا در ساقه مغز کار گذاشته می شود و گیرنده ای دارد که بخشی از آن زیر پوست و بخش دیگر آن روی سر قرار می گیرد. اما سمعک ها وسایلی هستند که باعث تقویت صدا شده و در انواع بسیار متنوعی وجود دارند.
درمان کم شنوایی با سمعک
در مواردی که اختلال شنوایی ناشی از مشکلات گوش داخلی و عصب شنوایی است، معمولا درمان دارویی خیلی مـوثر نبـوده و راهکـار اصلی استفاده از وسایل کمک شنوایی است که مهمترین آنها سمعک می باشد. کاهش شنوایی های مادرزادی در کودکان و پیرگوشی در بزرگسالان شایع ترین مواردی هستند که فرد باید از خدمات توانبخشی شنوایی استفاده کند. توانبخشی شنوایی شامل خدماتی مانند: تربیت شنوایی، زبان آموزی و گفتار درمانی است که البته بدون دریافت یک وسیله کمک شنوایی مناسب نا ممکن به نظر می رسد. شایع ترین وسیله درمانی کاهش شنوایی سمعک ها هستند.
درمان کم شنوایی با تغذیه سالم و مناسب
مطمئنا تا الان متوجه شده اید که کم شنوایی یک عارضه یا یک اختلال به خصوص نیست. بلکه طیفی از اختلالات را شامل می شود که هر یک می توانند علل و علائم منحصر به فرد داشته باشند. اما چیزی که مهم است، این است که یکی از روش های درمان کم شنوایی مانند تمامی اختلالاتی که در بدن انسان رخ می دهد، تغییر رژیم غذایی و استفاده از مواد مغذی جهت بهبود سلامت سیستم شنوایی است. نکته مهم این است که تغییر رژیم غذایی و تغذیه سالم و مناسب نمی تواند به خودی خود یک راه درمانی کامل باشد، بلکه حتما باید با یکی از روش های اساسی مانند دارو درمانی، جراحی، استفاده از سمعک، کاشت حلزون شنوایی و… ترکیب شود.
درمان کم شنوایی با شست و شوی گوش
شست و شوی گوش یا ساکشن گوش روش هایی هستند که می توانند کم شنوایی ناشی از انباشت جرم درون مجرای گوش را از بین ببرند. اما مسلما همه انواع کم شنوایی با شستشوی گوش یا ساکشن بهبود نمی یابند.
داروی آنتی بیوتیک یا ضد قارچ
همانطور که بالاتر نیز اشاره کردم، دارو درمانی یکی از اصلی ترین روش های درمان کم شنوایی گوش می باشد؛ به شرطی که کم شنوایی گوش ناشی از عفونت یا قارچ باشد. در چنین مواقعی تجویز داروهای آنتی بیوتیک و ضد قارچ یا حتی درمان کم شنوایی با طب سنتی روش هایی هستند که می توانند مورد استفاده قرار بگیرند. اما در مواقعی که کم شنوایی حاصل از عاملی فراتر از جرم گرفتگی مجرای گوش و یا عفونت قارچی و مواردی از این دست باشد، دیگر درمان کم شنوایی با قطره و داروی آنتی بیوتیک و ضد قارچ راه به جایی نخواهد برد.
درمان کم شنوایی با سلول درمانی
حتما این موضوع باعث تعجب شما نیز شده است که چطور برخی پرنده ها با وجود قامت کوچک خود، قادر به تولید صداهایی بسیار بلند از خود هستند. در حالیکه همین پرندگان از یک سیستم شنوایی کاملاً پیشرفته و عجیب بهره مند هستند. به طوری که برای مثال کافیست یک پرنده نر صدای یک پرنده ی ماده را از فاصله ای بسیار دور بشنود تا با نهایت سرعت و دقت خود را به منبع صدا برساند. سوال اصلی اینجاست که وقتی این پرندگان صداهایی با چنان شدتی تولید می کنند که می تواند گوش انسان را کر کند، چطور شنوایی خودشان که از همه به این صدا نزدیک تر است، در برابر صدای بلند آسیب نمی بیند؟
جواب سوال این است که اولاً در سیستم شنوایی برخی از حیوانات که صداهای بسیار بلندی دارند، یک سیستم مهاری قوی نیز قرار گرفنه تا جلوی ورود آسیب را بگیرد. ثانیاً یک چرخه ی بازتولید هم در سیستم شنوایی آن ها قرار دارد که با از بین رفتن هر سلول شنوایی، یکی از سلول های محافظ را جایگزین آن می کند. این چرخه باعث می شود به شنوایی پرندگان آسیبی وارد نشود. کاری که در روش سلول درمانی جهت درمان کم شنوایی گوش انجام می شود، برگرفته از عملکرد همین چرخه است. در واقع سلول درمانی به عنوان جدیدترین درمان کم شنوایی گوش سعی دارد با استفاده از سلول های موجود در خود سیستم شنوایی، کم شنوایی ایجاد شده را درمان کند.
درمان کم شنوایی با تحریک هدفمند عصب
تحریک مستقیم عصب نیز یکی دیگر از جدیدترین روش های درمان کم شنوایی می باشد. این روش شامل انواع مختلفی است که بالاتر در همین مقاله به یکی از آن ها اشاره کردم. کاشت حلزون شنوایی کاشت حلزون شنوایی یکی از روش های درمان کم شنوایی است که به نحوی حلزون آسیب دیده یا تشکیل نیافته را دور می زند و به صورت مستقیم و هدفمند به تحریک عصب شنوایی می پردازد. یکی دیگر از روش های تحریک هدفمند عصب جهت درمان کم شنوایی کاشت ساقه مغز است که امروزه یکی از پیشرفته ترین روش های درمان کم شنوایی به حساب می آید.
درمان کم شنوایی با ژن درمانی
درمان کم شنوایی گوش موضوعی است که همیشه مورد توجه دانشمندان بوده است. زیرا همانطور که تا اینجا حتما متوجه شده اید، کم شنوایی می تواند در نتیجه طیف بسیار گسترده ای از علل و زمینه ها ایجاد شود. یکی از زمینه های ایجاد کم شنوایی، زمینه ارثی است. انواعی از کم شنوایی ها نیز مانند بسیاری از بیماری ها، تا حد زیادی تحت تاثیر وراثت قرار دارند. بنابراین دانشمندان در صددند تا بتواند با روش ژن درمانی جلوی بروز کم شنوایی در بین فرزندانی که والدین کم شنوا دارند یا یکی از اعضای خانواده آن ها کم شنوا است را بگیرند. هرچند که هنوز این روش به صورت همگانی برای درمان کم شنوایی گوش مورد استفاده قرار نمی گیرد. اما هیچ بعید نیست که در آینده ای نزدیک این روش تحقیقاتی به درمانی همگانی مبدل شود.
درمان کم شنوایی با سلول بنیادی
همانطور که در قسمت “سلول درمانی” خواندید، کم شنوایی به عنوان شایع ترین اختلال حسي عصبی در بدن انسان، دانشمندان بسیاری را بر آن داشته است که عملکرد سلول های بنیادی در سیستم شنوایی را مورد بررسی قرار دهند. درمان کم شنوایی با سلول های بنیادی رویایی بوده که در چند سال اخیر بنا به تحقیقات بسیار تا حد زیادی تبدیل به واقعیت شده است. اما هنوز تا روزی که این روش هم مانند جراحی، دارو درمانی، استفاده از سمعک و کاشت حلزون به روشی رایج در درمان کم شنوایی گوش تبدیل شود، مانده است.
عوارض عدم درمان کم شنوایی
متاسفانه چون کم شنوایی یک اختلال پنهان است و مانند یک زخم یا شکستگی و مواردی از این قبیل وجود آن را جلوی چشممان مدام احساس نمی کنیم، تا زمانی که مشکل کاملاً بغرنج نشده، به دنبال درمان كم شنوایی نیستیم. غافل از اینکه چون کم شنوایی با یکی از مهم ترین فعالیت های روزمره انسان یعنی برقراری ارتباط رابطه تنگاتنگ دارد، عدم درمان کم شنوایی می تواند عوارض بسیار جبران ناپذیری را به جای بگذارد.
افسردگی و گوشه گیری یکی از بزرگترین مشکلاتی است که وقتی کم شنوایی مزمن می شود به سراغ فرد مبتلا می آید. فرد مبتلا به کم شنوایی وقتی با حضور در مکالمات مقدار زیادی از صحبت ها را از دست می ددهد و نمی تواند در بحث ها مشارکت داشته باشد، به مرور زمان ترجیح می دهد در جمع ها حضور پیدا نکند. در بسیاری از مهمانی ها شرکت نکند و به تدریج گوشه گیر و افسرده می شود.
فراموشی یا زوال حافظه یکی دیگر از مشکلات جانبی حاصل از عدم درمان کم شنوایی است. کم شنوایی در ابتدا باعث حواس پرتی فرد می شود و به مرور زمان با عدم درمان کم شنوایی به تدریج فرد درجاتی از فراموشی و حتی عدم تمرکز را تجربه می کند. عدم تمرکز حاصل از کم شنوایی می تواند باعث بروز اشتباهات زیاد در موقعیت های حساس مثل محیط کار شود. عدم درمان کم شنوایی باعث می شود به مرور زمان آگاهی فرد از اصوات محیطی کاهش یابد و این اتفاق برای هر کسی می تواند خطرآفرین باشد. به خصوص در مواقعی مثل عبور از خیابانی که ماشین ها با سرعت زیاد از آن رد می شوند. این کاهش آگاهی از اصوات محیطی می تواند به شکل های دیگری نیز خود را نشان بدهد.
آیا درمان کم شنوایی بدون سمعک امکان پذیر است؟
بله! در مواردی که مشکل شنوایی ناشی از اختلالات گوش خارجی و میانی باشد، معمولاً تجویز داروها و در موارد خاصی درمان جراحی می تواند موثر باشد. حتی برخی مواقع خارج کردن جرم گوش می تواند شنوایی را بهبود بخشد. مشکلات گوش میانی و گوش خارجی طیف وسیعی دارند که مهمترین آنها می تواند شامل: اوتیت گوش خارجی و میانی، اتو اسکلروز، تمپان اسکلروز، گسیختگی زنجیره استخوانی، پارگی پرده گوش، کلستاتوما و انواع دیگر اختلالات باشد.