گوش یکی از اصلی‌ترین اندام‌های بدن برای دریافت ورودی از محیط اطراف است. گفته می‌شود انسان در طول زندگی بیشترین اطلاعات و آموزه‌ها را از طریق گوش‌های خود دریافت می‌کند و چشم در جایگاه بعدی است. حالا که متوجه اهمیت این عضو و سیستم شنوایی در زندگی انسان شدیم، می‌خواهیم در مورد آناتومی گوش انسان و عملکرد آن صحبت کنیم؛ پس این مقاله را تا انتها دنبال کنید تا از ساختمان و عملکرد شگفت انگیز این ارگان حیاتی آگاه شوید.
ساختار و آناتومی گوش انسان
عضو شنوایی انسان از سه قسمت کلی به نام گوش خارجی، میانی و داخلی تشکیل شده است. در هر یک از این قسمت‌ها، اعصاب، استخوان‌ها و ساختارهای خاصی وجود دارند که شنیدن را برای انسان میسر می‌کنند. در ادامه به تفصیل درباره هر کدام از آناتومی گوش خارجی، ساختار گوش داخلی و میانی صحبت می‌کنیم.
آناتومی گوش خارجی
گوش خارجی از دو بخش لاله و مجرای گوش خارجی تشکیل شده است که در انتهای آن پرده صماغ قرار دارد. گوش خارجی در حالت کلی نقش جمع کنندگی صدا را برعهده دارد و صداهای مختلف را از محیط جمع کرده و به گوش میانی انتقال می‌دهد.
کسب اطلاعات بیشتر: خرید سمعک شارژی
آناتومی گوش داخلی
آناتومی گوش داخلی (Inner Ear) ساختاری پیچیده و حیاتی است که مسئول تبدیل امواج صوتی به سیگنال‌های عصبی و همچنین حفظ تعادل بدن است. گوش داخلی در عمق استخوان گیجگاهی (تمپورال) قرار دارد و از دو بخش اصلی تشکیل شده است: حلزون گوش (کوکلئا) و دهلیز و کانال‌های نیم‌دایره‌ای (سیستم دهلیزی).
حلزون گوش مسئول تبدیل ارتعاشات صوتی به سیگنال‌های عصبی قابل درک برای مغز است و از سه کانال اصلی دهلیزی، کانال میانی و کانال تمپانی تشکیل شده است. داخل مجرای کوکلئار، ارگان حسی شنوایی به نام ارگان کورتی قرار دارد که شامل سلول‌های مویی (موسل‌ها) است. این سلول‌ها به ارتعاشات صوتی واکنش داده و سیگنال‌های الکتریکی تولید می‌کنند. همچنین مایع داخل کانال‌های گوش داخلی (پره‌لیمف و اندولیمف) نقش مهمی در انتقال ارتعاشات دارد.
در واقع گوش داخلی، قسمت اصلی سیستم شنوایی برای دریافت صدا از محیط است. یعنی تمام سلول‌های حسی شنوایی در این قسمت قرار دارند و در صورتی که تحریکی در آنها رخ بدهد بلافاصله این تحریک به شکل پیام عصبی از طریق عصب شنوایی به مغز منتقل می‌شود و صدا در مغز درک می‌شود.
آناتومی گوش میانی
گوش میانی فضایی است که پشت پرده گوش قرار دارد. در این فضا مهم‌ترین ساختارها عبارتند از استخوانچه، عضلات مهارکننده استخوانچه‌ها، لیگامان‌ها و…
استخوانچه رکابی موجود در این فضا کوچک‌ترین استخوان بدن انسان است. این استخوانچه با وجود اندازه بسیار کوچک خود نقش بسیار حیاتی در سیستم شنوایی انسان دارد. در صورتی که بر اثر ضربه، شکستگی یا موارد دیگر مثل بیماری اتواسکلروز به این استخوانچه آسیبی وارد شود، شدت صدای ورودی به گوش داخلی با افت قابل توجهی مواجه می‌شود و فرد مبتلا به این عارضه دچار کم شنوایی انتقالی خواهد شد. در ادامه به بررسی بیشتر 3 استخوانچه گوش میانی می‌پردازیم:
1. استخوانچه چکشی (Malleus)
اولین استخوانچه‌ای است که مستقیماً به پرده گوش متصل است. وقتی پرده گوش با امواج صوتی مرتعش می‌شود، این ارتعاشات به استخوانچه چکشی منتقل می‌شود. شکل این استخوان شباهت زیادی به چکش دارد، به همین دلیل به آن چکشی گفته می‌شود.
2. استخوانچه سندانی (Incus)
در مرکز قرار دارد و به‌عنوان رابط بین استخوانچه چکشی و رکابی عمل می‌کند. این استخوانچه ارتعاشات را از چکشی دریافت کرده و به استخوانچه بعدی انتقال می‌دهد. نام آن به‌خاطر شباهتش به سندان در آهنگری انتخاب شده است.
3. استخوانچه رکابی (Stapes)
کوچک‌ترین استخوان بدن انسان است و در انتهای زنجیره استخوانچه‌ها قرار دارد. این استخوان ارتعاشات را از استخوان سندانی دریافت کرده و به دریچه بیضی (Oval Window) که ورودی گوش داخلی است، منتقل می‌کند. شکل این استخوان شبیه رکاب زین اسب است و از همین رو رکابی نامیده شده است.
سایر ساختار و اعضای آناتومی گوش عبارتند از:
پرده گوش
پرده گوش یک ساختار 3 لایه است که به صورت اریب بین گوش خارجی و میانی قرار گرفته و نقش محوری در شنوایی انسان ایفا می‌کند. در واقع پرده گوش با ساختار خاصی که دارد می‌تواند باعث افزایش شدت صدا قبل از ورود به لایه میانی شود و از این طریق به شنوایی انسان کمک کند. بعلاوه وجود این ساختار در مسیر باعث می‌شود آلودگی‌ها یا اجسام خارجی یا حتی عفونت‌ها به سادگی از قسمت‌های خارجی به بخش‌های داخل تر نفوذ نکنند.
مسیر کوچک لوله مانند
مجرای گوش یکی دیگر از ساختارهایی است که در مسیر صدا قرار دارد و باعث افزایش شدت صدا می‌شود. یک سوم ابتدایی این مجرا غضروفی بوده و غدد تولیدکننده چربی، عرق، جرم گوش در این قسمت وجود دارند؛ اما دو سوم انتهایی این مجرا استخوانی است و هیچ غده‌ای در آن وجود ندارد. تنها پوست نازکی بر روی استخوان کشیده شده است.
اگر شما هم از افرادی هستید که با استفاده از گوش پاک کن یا لوازمی نظیر آن برای خارج کردن جرم از داخل مجرا تلاش می‌کنید، در جریان باشید که تنها میزان اندکی از این جرم با این وسیله کوچک خارج می‌شود و باقی آن اتفاقاً به سمت انتهای مجرا (دو سوم انتهای مجرا) هل داده می‌شود و ممکن است حتی به پرده‌های آن آسیب برساند.
عملکرد گوش انسان
گوش انسان نه تنها نقش دریافت صدا را دارد، بلکه فرایندی پیچیده را برای تبدیل امواج صوتی به پیام‌های عصبی قابل درک برای مغز انجام می‌دهد. عملکرد گوش را می‌توان در سه بخش اصلی گوش خارجی، میانی و داخلی بررسی کرد:
1. گوش خارجی
صدای محیط ابتدا توسط گوش خارجی دریافت می‌شود. لاله گوش (قسمت قابل مشاهده بیرونی) صداها را جمع‌آوری کرده و آنها را به سمت مجرای گوش هدایت می‌کند. صداها پس از عبور از مجرای گوش به پرده صماغ (پرده گوش) می‌رسند.
2. گوش میانی
پرده گوش با ارتعاش به صدا پاسخ می‌دهد و این ارتعاشات را به سه استخوانچه کوچک به نام‌های چکشی، سندانی و رکابی منتقل می‌کند. این استخوانچه‌ها مانند یک سیستم اهرمی عمل کرده و ارتعاشات صوتی را تقویت می‌کنند. استخوانچه رکابی که به دریچه ورودی گوش داخلی متصل است، ارتعاشات را به مایع گوش داخلی منتقل می‌کند.
3. گوش داخلی
در گوش داخلی، مایع موجود در کانال‌های حلزون گوش (کوکلئا) توسط ارتعاشات تحریک می‌شود. داخل حلزون، سلول‌های مویی وجود دارند که به ارتعاشات پاسخ می‌دهند و این ارتعاشات مکانیکی را به سیگنال‌های الکتریکی تبدیل می‌کنند. این سیگنال‌ها از طریق عصب شنوایی به مغز فرستاده می‌شوند و در نهایت مغز آنها را به صورت صدا درک می‌کند.
علاوه بر این، گوش داخلی مسئول حفظ تعادل بدن نیز هست؛ کانال‌های نیم‌دایره‌ای در گوش داخلی حرکت سر را تشخیص داده و به مغز اطلاع می‌دهند تا تعادل حفظ شود.
بیماری های گوش داخلی
هر عاملی که اختلالی در عملکرد سلول‌های حسی گوش داخلی ایجاد کند نوعی بیماری‌های داخلی محسوب می‌شود. بیماری منییر، تاثیر داروهای اتوتوکسیک، قرار گرفتن در معرض سر و صدای بلند و … تمامی مواردی هستند که باعث می‌شوند عملکرد سلول‌های حسی مختل شود یا حتی این سلول‌ها از بین بروند. متاسفانه در اکثر مواقع این بیماری‌های مرتبط درمان دارویی و جراحی ندارند و تنها راه حل در اکثر موارد برای کمتر کردن اثرات این بیماری، استفاده از بهترین برند سمعک است.
سخن پایانی
آناتومی گوش انسان ساختاری بسیار پیچیده و دقیق است که وظیفه دریافت و پردازش صدا را بر عهده دارد و به حفظ تعادل بدن نیز کمک می‌کند. درک بهتر این ساختار و عملکرد آن می‌تواند به ما کمک کند تا اهمیت مراقبت از این عضو حیاتی را بیشتر بدانیم و در صورت بروز مشکلات شنوایی، سریع‌تر به دنبال درمان مناسب باشیم. مراقبت از گوش و شناخت آناتومی آن، گام مهمی در حفظ سلامت و کیفیت زندگی است.
سوالات متداول
- آناتومی گوش انسان شامل چه بخش‌هایی است؟
گوش انسان از سه بخش اصلی تشکیل شده است: گوش خارجی، گوش میانی و گوش داخلی. هر بخش وظایف خاصی در دریافت و پردازش صدا دارد و با همکاری یکدیگر به شنیدن کمک می‌کنند.
- چگونه گوش صدا را به مغز منتقل می‌کند؟
صدا ابتدا توسط گوش خارجی جمع‌آوری شده و به پرده گوش می‌رسد. سپس پرده گوش و استخوانچه‌های گوش میانی ارتعاشات صوتی را تقویت کرده و به مایع گوش داخلی منتقل می‌کنند. سلول‌های مویی در گوش داخلی این ارتعاشات را به سیگنال‌های الکتریکی تبدیل کرده و از طریق عصب شنوایی به مغز ارسال می‌کنند.
- چگونه می‌توان از گوش‌ها مراقبت کرد؟
برای حفظ سلامت گوش، باید از قرار گرفتن در معرض صداهای بلند خودداری کرد، از وارد کردن اجسام خارجی مثل گوش‌پاک‌کن به داخل مجرای گوش پرهیز کرد و در صورت بروز هر گونه مشکل شنوایی، سریعاً به پزشک مراجعه کرد.
