لوزه سوم یا آدنوئید در واقع یکی از اجزای مهم سیستم ایمنی در دوران کودکی است که در پشت بینی و بالای حلق قرار دارد و وظیفه آن مقابله با عوامل بیماری‌زا پیش از ورود به مجاری تنفسی عمیق‌تر است. این بافت در سال‌های اولیه زندگی فعال‌تر بوده و به دلیل مواجهه مکرر با ویروس‌ها و باکتری‌ها، گاهی بیش از حد رشد می‌کند. بزرگی لوزه سوم یکی از مشکلات شایع در کودکان است که با علائمی مانند گرفتگی مزمن بینی، خروپف شبانه، تنفس دهانی و حتی اختلال شنوایی همراه است. در این مقاله ابتدا خواهیم گفت چند نوع لوزه داریم سپس بررسی می‌کنیم که علائم، علل، عوارض و روش‌های درمان بزرگی لوزه سوم چیست؟ همراه ما باشید.
لوزه سوم چیست
پیش از پاسخ به این سوال، ابتدا باید بگوییم که ما سه نوع لوزه داریم؛
- لوزه‌های کامی (دوقلو): دو بافت لنفاوی در دو طرف گلو که در مقابله با عفونت‌ها نقش دارند و به آنها لوزه گلو گفته می‌شود.
- لوزه سوم (آدئوئید): بافت لنفاوی در پشت بینی و بالای حلق که بیشتر در کودکان فعال است و به حفاظت از مجاری تنفسی کمک می‌کند.
- لوزه‌های زبان: بافت لنفاوی در پایه زبان که نقش دفاعی در برابر میکروب‌ها دارد.
حال که متوجه شدید لوزه‌های زبان و لوزه گلو چیست، نوبت به آن رسیده است که دقیق‌تر توضیح دهیم لوزه سوم چیست. درواقع لوزه سوم یا آدنوئید بافت لنفاوی کوچکی است که در پشت بینی و بالای حلق قرار دارد و نقش مهمی در سیستم ایمنی دوران کودکی دارد. این بافت جزو گره‌های لنفاوی است و عمل آن فیلتر کردن میکروب‌هایی است که از راه بینی وارد بدن می‌شوند. برخلاف لوزه‌های حلقی که در دو طرف گلو قابل مشاهده‌اند، آدنوئید در عمق نازوفارنکس (نازوفارنکس) واقع‌شده و تنها با ابزارهای خاص مانند آندوسکوپ یا تصویربرداری قابل رویت است. در سال‌های نخست زندگی، این بافت نسبتا بزرگ است تا به ساخت ایمنی بدن کمک کند، اما با افزایش سن، معمولاً شروع به تحلیل و کوچک شدن کرده و در بزرگسالی تقریباً از بین می‌رود.
علائم بزرگی لوزه سوم چیست
علائم بزرگی لوزه سوم عمدتاً در تنفس روزانه و خواب کودک نمود پیدا می‌کنند. یکی از اولین علائم بزرگی لوزه سوم، تنفس از راه دهان است، زیرا بینی مسدود می‌شود و مجرای تنفسی اصلی بسته می‌ماند. همچنین خروپف شبانه و قطع تنفس (آپنه خواب خفیف تا متوسط) نیز بسیار شایع است و باعث می‌شود خواب کودک بی‌کیفیت و پر از بیداری‌های شبانه باشد. علاوه بر این، صبح‌ها با خشکی و بوی بد دهان همراه است و در روز، کودک معمولا خسته، کم‌تحرک یا دارای تمرکز پایین در فعالیت‌ها است.
افزون بر این،گرفتگی مزمن بینی، آبریزش یا تنفس صدادار در کودک دیده می‌شود. عفونت‌های مکرر گوش، درد گوش، حتی مشکلات تغذیه‌ای و کاهش وزن نیز از دیگر علائم بزرگی لوزه سوم هستند. به همین دلیل، سوال مهمی که مطرح می‌شود این است که آیا لوزه سوم خطرناک است؟ پاسخ به این سوال به شدت علائم و میزان تأثیر آنها بر کیفیت زندگی کودک بستگی دارد. در بیشتر مواقع خطرناک نیست اما اگر باعث سختی در بلع، تنفس، ایجاد خروپف‌های شدید و مواردی اینچنینی شود، باید برای درمان آن سریعا اقدام کرد.
علت بزرگ شدن لوزه سوم
بزرگ شدن لوزه سوم معمولاً به دلیل عفونت‌های مکرر ویروسی یا باکتریایی رخ می‌دهد، زیرا بافت لوزه در تلاش برای مبارزه با میکروب‌ها متورم می‌شود. علاوه بر عفونت‌ها، التهاب مزمن و طولانی‌مدت این ناحیه نیز باعث تورم و افزایش حجم لوزه سوم می‌شود که ممکن است مسیر تنفسی را مسدود و دشوار سازد. همچنین، آلرژی‌ها و حساسیت‌های محیطی نیز از عوامل دیگری هستند که باعث التهاب و بزرگ شدن لوزه سوم می‌شوند. در برخی موارد، عوامل ژنتیکی و ساختار بدنی فرد نیز در بزرگ شدن لوزه سوم نقش دارند.
عوارض بزرگ شدن لوزه سوم
یکی از مشکلات اصلی بزرگ شدن لوزه سوم، انسداد طولانی‌مدت راه هوایی بینی است که باعث اختلال در کیفیت خواب می‌شود و در نتیجه آپنه خواب یا توقف موقت تنفس در هنگام خواب ایجاد می‌شود. این وضعیت پیامدهای رفتاری و شناختی قابل توجهی مانند کاهش تمرکز، خستگی مفرط و مشکلات تحصیلی در کودکان به همراه دارد. علاوه بر این، بزرگ شدن آدنوئید مسیر لوله استاش را مسدود می‌کند که منجر به کاهش تهویه گوش میانی، تجمع مایع و عفونت مزمن گوش می‌شود.
بزرگ شدن لوزه سوم باعث ایجاد نوعی افت شنوایی هدایتی می‌شود که در صورت عدم درمان، تأثیر منفی بر تکلم و فرآیند یادگیری زبان کودک خواهد داشت.
در موارد پیشرفته‌تر و نادر، کاهش طولانی‌مدت اکسیژن در خواب، فشار اضافی بر قلب و عروق سمت راست بدن کودک وارد می‌کند. به طور کلی، عوارض بزرگ شدن لوزه سوم عمدتاً شامل مشکلات خواب، کاهش شنوایی و اختلالات رشد شناختی است که اهمیت پیگیری و درمان به موقع آن را دوچندان می‌کند.
تاثیر بزرگی لوزه سوم روی شنوایی
بزرگی لوزه سوم تأثیر قابل‌توجهی بر شنوایی دارد که عمدتاً از طریق مسدود شدن لوله استاش رخ می‌دهد. این لوله نقش مهمی در تهویه گوش میانی ایفا می‌کند و هنگامی که آدنوئید بزرگ‌شده مسیر آن را مسدود کند، تبادل هوا پشت پرده صماخ به درستی انجام نمی‌شود. در این شرایط، فشار منفی در گوش میانی ایجاد شده و مایع در این فضا جمع می‌شود که گوش را به‌طور جزئی یا کامل پر می‌کند. این وضعیت باعث کاهش ارتعاشات پرده صماخ و در نتیجه افت شنوایی هدایتی می‌شود. حتی اگر این کاهش شنوایی موقتی باشد، در دوران حساس یادگیری زبان و مهارت‌های گفتاری، تأثیرات منفی قابل توجهی بر روند یادگیری، تمرین و ارتباطات اجتماعی کودک خواهد گذاشت.
چگونگی تشخیص لوزه سوم
تشخیص بزرگ شدن لوزه سوم معمولاً با بررسی علائم مانند خرناس، مشکلات تنفسی و عفونت گوش یا گلو شروع می‌شود. پزشک متخصص گوش و حلق و بینی با معاینه دقیق ناحیه بینی و حلق، وضعیت لوزه را ارزیابی می‌کند. یکی از روش‌های مهم تشخیص، آندوسکوپی بینی است که با استفاده از لوله نازک و دوربین‌دار، تصویر واضحی از لوزه سوم و راه هوایی به دست می‌دهد. علاوه بر این، گاهی تصویربرداری با اشعه ایکس برای بررسی حجم لوزه و انسداد راه تنفسی انجام می‌شود. همچنین در مواردی که مشکلات تنفسی در خواب وجود دارد، انجام تست خواب (پلی‌سومنوگرافی) نیز به تشخیص دقیق‌تر پزشک کمک می‌کند.
احتمال بزرگ شدن لوزه سوم در کودکان
احتمال بزرگ شدن لوزه سوم در کودکان بسیار بیشتر از نوجوانان و بزرگسالان است که این موضوع به‌طور مستقیم با فعالیت بالای سیستم ایمنی در سال‌های اولیه زندگی مرتبط است. تقریباً یک‌سوم کودکان درجاتی از هیپرتروفی آدنوئید را تجربه می‌کنند. بیشترین شیوع این وضعیت در سنین ۲ تا ۴ سالگی مشاهده می‌شود، زمانی که بافت لنفاوی برای مقابله با عوامل عفونی بیشترین رشد و فعالیت را دارد. در این دوره، مواجهه مکرر با ویروس‌ها و باکتری‌های دستگاه تنفسی، پاسخ‌های التهابی پی‌درپی و گاهی ابتلا به آلرژی‌های مزمن، موجب تحریک و بزرگ‌تر شدن لوزه سوم می‌شود.
درمان لوزه سوم چیست
درمان بزرگی لوزه سوم بستگی به شدت علائم، تأثیر آن بر کیفیت زندگی کودک و وجود عوارض جانبی دارد. در موارد خفیف که انسداد بینی محدود است و مشکلات جدی ایجاد نشده، معمولاً درمان‌های غیرجراحی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش‌ها شامل مصرف اسپری‌های استروئیدی بینی برای کاهش التهاب، داروهای ضداحتقان، شست‌وشوی بینی با محلول نمکی و کنترل آلرژی‌ها از طریق دارو یا تغییرات محیطی است. هدف اصلی کاهش تورم و بهبود تنفس بدون نیاز به عمل جراحی است. اما در شرایطی که بزرگی لوزه سوم باعث توقف تنفس در خواب (آپنه)، عفونت‌های مکرر گوش، تجمع طولانی‌مدت مایع در گوش میانی، کم شنوایی یا مشکلات رشد و گفتار شود، جراحی آدنوئیدکتومی توصیه می‌شود. این جراحی معمولاً کوتاه و ایمن بوده و به صورت سرپایی یا بستری کوتاه انجام می‌شود. گاهی این عمل همراه با لوزه‌برداری یا قرار دادن لوله تهویه در گوش انجام می‌شود تا از بازگشت مشکلات جلوگیری کند.
انتخاب روش درمان بر اساس سن کودک، نتایج معاینات، تست شنوایی و ارزیابی خواب صورت می‌گیرد. پس از درمان، کودکان معمولاً بهبود قابل‌توجهی در تنفس، خواب و شنوایی تجربه می‌کنند که تأثیر مثبتی بر رشد جسمی و ذهنی آنها دارد.
سخن پایانی
در این مقاله توضیج دادیم که لوزه سوم چیست و بیان کردیم که یکی از اجزای کلیدی سیستم ایمنی در کودکان است، اما رشد بیش از حد آن مشکلات قابل توجهی در تنفس، کیفیت خواب و شنوایی ایجاد می‌کند و زندگی روزمره آنها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. از این رو، تشخیص به موقع علائم و مراجعه به پزشک متخصص برای ارزیابی دقیق، نقش مهمی در پیشگیری از عوارض جدی بزرگ شدن لوزه سوم دارد.
افزون بر این، درمان‌های دارویی و در صورت نیاز جراحی، به بهبود چشمگیر وضعیت کودک کمک کرده و شرایط مناسبی برای رشد جسمی و ذهنی او فراهم می‌کنند. بنابراین، اهمیت توجه به بزرگ شدن لوزه سوم و پیگیری به موقع، تضمینی برای سلامت و رفاه کودکان خواهد بود.
سوال متداول
- چرا لوزه سوم در کودکان بزرگ می‌شود؟
لوزه سوم در کودکان به دلیل عفونت‌های مکرر ویروسی و باکتریایی، التهاب مزمن و حساسیت‌های محیطی بزرگ می‌شود.
- بزرگی لوزه سوم چه تأثیری بر شنوایی دارد؟
بزرگی لوزه سوم باعث مسدود شدن لوله استاش و تجمع مایع در گوش میانی می‌شود که کاهش شنوایی هدایتی را به دنبال دارد.
- چگونه بزرگ شدن لوزه سوم تشخیص داده می‌شود؟
بزرگی شدن لوزه سوم با معاینه تخصصی، آندوسکوپی بینی، تصویربرداری و در صورت نیاز تست خواب توسط پزشک متخصص تشخیص داده می‌شود.
