علاوه بر اندام حس شنوایی، یکی از اندام های مهم در تامين تعادل انسان است. گوش شامل 3 قسمت گوش خارجی، گوش ميانی و گوش داخلی است.
گوش خارجی شامل چیست؟
خود شامل 3 بخش زیر می شود.
لاله گوش
وظيفه جمع آوری و هدایت صدا به داخل مجرای گوش را به عهده دارد و از غضروف و پوست ساخته شده است و با افزایش سن و تحليل بخش غضروفی معمولاً حالت شل و افتاده به خود می گيرد.
مجرای گوش
شامل دو بخش غضروفی (متصل به لاله گوش) و استخوانی (بخش داخلی و متصل به پرده صماخ) بوده و وظيفه هدایت صدا به بخش انتهایی مجرا را دارد. به علت ترشح سرومن چسبنده و دارای خاصيت قليائی، حشرات و اجسام خارجی وارد شده به مجرای گوش در قسمت های ابتدایی به دام می افتند و چون حالت خم و پيچ خورده دارد، اجسام به راحتی به سمت پرده گوش نمی توانند وارد شوند.
پرده گوش
پرده ایی غشائی است که از بيرون توسط پوست و از داخل توسط مخاط پوشيده می شود. وظيفه آن تبدیل ارتعاشات مولکول های هوا (صدا) به ارتعاشات مکانيکی و انتقال آن به زنجيره استخوانچه ای گوش ميانی است.
گوش میانی شامل چه قسمت هایی است؟
دارای زنجيره استخوانچه ای، رباط ها و 2 ماهيچه بسيار کوچک، حفرة ماستوئيد (پستانی) و شيپور استاش است.
زنجيره استخوانچه ای
شامل 3 استخوان چکشی، سندانی و رکابی است. دسته ی استخوانچه ی چکشی به پرده گوش می چسبد و از سر به استخوانچه سندانی ارتباط دارد. استخوانچه سندانی نيز به استخوانچه ی رکابی متصل می شود و صفحه ی پایه ی استخوانچه ی رکابی به دریچه ی بيضی شکل حلزون گوش داخلی متصل می شود. کل مجموعه ی استخوانچه ها به وسيله رباط هایی در گوش ميانی معلق هستند و 2 ماهيچه ی کوچک به استخوانچه ی چکشی و رکابی متصل و در صورت ورود صدای بلند به گوش منقبض شده با ایجاد مقاومت در برابر صدای بلند از گوش داخلی محافظت می کنند.
حفره ماستوئيد
این حفره نيز باعث رزونانس (تشدید صدا) در گوش ميانی می شود و در بهبود کيفيت صدای شنيده شده مؤثر است.
شيپور استاش
مجرای غضروفی است که از گوش ميانی به حلق متصل می شود و تبادل و تعادل فشار بين گوش ميانی و حلق (هوای بيرون) را به عهده دارد. احساس کيپی در هنگام سرماخوردگی یا هنگامی که با هواپيما سفر می کنيم به علت نقص عملکرد و چسبندگی و یا بسته شدن موقت شیپور استاش است. نقص دائمی این مجرا باعث ترشح گوش ميانی (یا اوتيت سروز) می شود. صدا ضمن عبور از زنجيره ی استخوانچه ای (به علت خاصيت اهرمی) تقویت هم می شود و چون قطر پرده گوش از قطر دریچة بيضی بيشتر است، تقویت مجدد خواهد داشت. نهایتا این موج ارتعاش مکانيکی به دریچه ی بيضی منتقل می شود که چون پشت آن مایع گوش داخلی است به یک موج هيدروليک تبدیل می شود و در سراسر حلزون شنوایی منتشر شده و حرکت می کند.
گوش داخلی شامل چه قسمت هایی است؟
شامل 2 بخش است:
حلزون شنوایی
حلزون شنوایی که شبيه یک حلزون است و چنين در نظر بگيریم که یک لوله ی 3 قسمتی (3 تونل) دور یک محور پيچيده شده باشد. موج هيدروليک صدا از یکی تونل ها حرکت کرده به نوک حلزون می رود و سپس از یکی دیگر از تونل ها به سمت دریچه ی گرد (که پرده غشائی است و به گوش ميانی باز می شود) برمی گردد.
این غشاء شامل بر ميليون ها سلول موئی است و به دنبال حرکت غشاء پایه و حرکت سلول های موئی یک تخليه ی الکتریکی در پایانه های عصبی که در انتهای این سلول ها چسبيده اند، توليد شده و توسط عصب هشتم مغزی به مغز می رود. درمغز صدا تفسير شده و ادراک شنوایی انجام می شود. از آنجایی که سلول های موئی گوش داخلی به دنبال هر گونه آسيب قابل ترميم نيستند، هرگونه آسيب به آنها باعث افت شنوایی دائمی می شود.
دهليز غشائی
قسمتی از گوش که در تعادل دخالت دارد و به همراه چشم و حس عمقی و مخچه، تعادل را تامين می کند. دهليز غشایی شامل 3 بخش اوتریکول، ساکول و مجاری نيم دایره است. با حرکت سر مایع داخل این قسمت حرکت کرده و باعث تحریک سلول های تعادلی آن می شود و سينگال تعادلی به وسيله عصب هشتم مغزی به مخچه و مغز می رود و تفسير سه بعدی و فضایی از آن صورت می گيرد.
صدا چیست و انواع آن
صدا چيزی جز نوسان مولکولی منتشر شونده در محيط حد واسط {گاز (مثل هوا)، مایع (مثل آب) و جامد (مثل چوب یا فلز)} نيست و در علم شنوایی شناسی صداها بر دو دسته اند: صدای غیرانسانی (sound) و صدای گفتاری (voice)
الف) sound که در معنای عموم صدای غیرانسانی است و خود 3 زیر مجموعه دارد:
- صدای دلپذیر: صداهایی که ما از آن ها لذت می بریم و باعث آرامش انسان می شوند؛ شبيه صدای آلات موسيقی و موزیک یا صدای آواز پرندگان
- صدای اطلاعاتی که دارای مفاهیم قراردادی یا کاربردی خاص هستند و اطلاعات از آنها استخراج می شود: مثلاً صدای زنگ ساعت، صدای زنگ درب منزل، صدای آلارم اتمام پخت دستگاه مایکروفر، صدای آلارم اتمام باتری موبایل و…
- نویز یا سروصدای اضافی: صداهایی که بلند و ناراحت کننده و ناخوشایند هستند. این صداها مانع از درک صداهای اصلی می شوند و دارای اثر پوشانندگی هستند. در نظر بگيرید که در حين رانندگی موسيقی گوش می دهيد و شيشه خودروی شما باز است و صدای باد و ترافيک بيرون مانع از لذت بردن از موسيقی می شود. در این حال باید صدای رادیوی خودروی خود را زیاد کنيد یا شيشه خودرو را ببندید.
ب) Voice صدای گفتاری که بخش عمدة ارتباط انسانی را تشکيل می دهد. عدم توانایی در درک این صداها زندگی ما را دچار مشکل می کند و موجبات انزوا را فراهم می کند.
ما چگونه صدا را میشنویم؟
موردی که پس از آشنایی با مفهوم صدا باید بررسی شود، حس شنوایی آن و سیستم شنوایی تعبیه شده در سازمان بدنی او برای درک این صداست. بنابراین درباره ی هریک از این مفاهیم نیز توضیحات مختصری ارائه می دهیم.
حس شنوایی
یکی از حواس پنجگانة انسان است و برخلاف حس بينائی که عامل ارتباط انسان با محيط و اشياء است، مهمترین حس در برقراری ارتباط با محيط انسانی و انسان هاست. وجود حس شنوایی سالم زمينه ساز اکتساب گفتار است تنها در صورت برخورداری از یک حس شنوایی سالم می توان به گفتار کامل دست یافت و ارتباطی کامل با انسان ها را بدست آورد. حس شنوایی برآورده کنندة بسياری از نيازهای ماست. ما نه تنها کلمات را می شنویم بلکه با شنيدن جزئی ترین تفاوت ها در اصوات، معنای دقيق صداهای گفتاری را نيز درک می کنيم. حس شنوایی برای لذت بردن (از صدای خوشایند چون موسيقی) و نيز برای یافتن صداها و اشياء برای ما مفيد است. به عنوان مثال وقتی وسيلة نقليه ای به ما نزدیک می شود قبل از آنکه آن را ببينيم، صدایش را می شنویم و جهت نزدیک شدن آن را به خود تشخيص می دهيم.
سيستم شنوایی
سيستم شنوایی انسان یکی از پيچيده ترین اندام های حسی در کل مخلوقات است و صداهایی با فرکانس 20 هرتز تا 20 هزار هرتز را شنيده و تفکيک می کند. این سيستم مجموعه ای از اجزای بدن است که برای ایجاد حس شنوایی کامل دخالت دارند و شامل گوش (که خود مشتمل بر لاله گوش، مجرای گوش خارجی، پرده گوش، زنجيره استخوانچه ای و حلزون شنوایی است، بخش حلزونی عصب شنوایی، راه های عصبی مرکزی (درساقه مغز) و نهایتاً قشر مغز (لوب گيجگاهی) است، لذا برای شنيدن کامل و تأمين جهت یابی صدا به 2 سيستم شنوایی سالم (در هر دو طرف سر) نياز داریم.
