هایپراکوزیس یا پرشنوایی، یک اختلال شنوایی نسبتاً نادر و پیچیده است که در آن صداهای معمولی برای افراد مبتلا به شدت بلند، آزاردهنده و حتی دردناک به نظر می‌رسند. این بیماری می‌تواند کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد و با علائمی مانند وزوز گوش و حساسیت شدید به صدا همراه باشد. با وجود ناشناخته بودن دقیق علت‌های این اختلال، تحقیقات نشان می‌دهد که ترکیبی از عوامل عصبی، ساختاری و ژنتیکی در بروز آن نقش دارند. در این مقاله بررسی می‌کنیم که هایپراکوزیس چیست، از علل و علائم گرفته تا روش‌های تشخیص و درمان‌های مؤثر آن می‌پردازیم تا شما را در درک بهتر و مدیریت این وضعیت یاری کنیم.
هایپراکوزیس چیست؟
همانطور که گفتیم هایپراکوزیس یک اختلال شنوایی نادر است که در آن، صداهای عادی برای افراد مبتلا بلند، دردناک، غیرقابل‌تحمل و حتی ترسناک به نظر می‌رسند. این بیماری اغلب با وزوز گوش همراه است.
علائم هایپراکوزیس چیست؟
افرادی که دچار این بیماری هستند، صداهای عادی را صداهایی بلند، غیرقابل‌تحمل، دردناک و حتی ترسناک توصیف می‌کنند. در برخی موارد، این صداهای بلند ممکن است تنها ناخوشایند باشند و در موارد دیگر، می‌توانند بسیار شدید باشند و فرد را دچار مشکلات تعادلی و حتی تشنج کنند. دیگر علائم هایپراکوزیس عبارت‌اند از:
- وزوز گوش یا زنگ‌زدن گوش
- درد در گوش
- احساس پری یا فشار در گوش که مشابه احساسی است که در هواپیما تجربه می‌کنید
مطالعه بیشتر: آشنایی با آناتومی گوش
علت هایپراکوزیس (پرشنوایی)
پرشنوایی ممکن است پس از موارد زیر رخ دهد:
- آسیب سر
- قرارگرفتن در معرض صداهای بلند مانند صداهای ناشی از انفجار، شلیک گلوله، ماشین‌آلات پرسروصدا و کنسرت
- عفونت ویروسی گوش داخلی
- جراحی فک یا صورت
محققان هنوز علت دقیق بیماری هایپراکوزیس را پیدا نکرده‌اند. برخی از تحقیقات نشان می‌دهند که ناحیه‌ای از مغز که با سیستم شنوایی در تعامل است، ممکن است به ایجاد این بیماری مربوط باشد. مسیرهایی که پیام درد را انتقال می‌دهند، مانند NTRK1 نیز ممکن است در ایجاد این بیماری نقش داشته باشند. تحقیقات دیگر نشان می‌دهند که این بیماری می‌تواند ناشی از رشد غیرطبیعی ساختارهای تشکیل‌دهنده سیستم شنوایی (کانال گوش، پرده گوش، استخوان رکابی و حلزون) باشد.
ازآنجایی‌که عصب صورت مغز را به سیستم شنوایی متصل می‌کند، فلج یا اختلال آن می‌تواند منجر به هایپراکوزیس شود. این بیماری می‌تواند پس از اختلالات التهابی مانند فلج بل یا عفونت‌هایی مانند زونا یا لایم که روی عصب صورت تأثیر می‌گذارند، رخ دهد. اگر التهاب شدید باشد، می‌تواند منجر به حساسیت به صدای بلند و این بیماری شود. این نوع اغلب با گذشت زمان خودبه‌خود برطرف می‌شود.
بیماری پرشنوایی پیچیده است. ژن یا گروهی از ژن‌ها به‌صورت قطعی به این بیماری مربوط نیستند؛ ولی، برخی از سندرم‌های ژنتیکی مانند سندرم ویلیامز می‌توانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند.
تشخیص پرشنوایی یا هایپراکوزیس
پزشک ممکن است از شما بخواهد به ادیولوژیست (شنوایی‌شناس) مراجعه کنید و تست ادیومتری را برای تعیین سطح تحمل صدا انجام دهید. این آزمایش می‌تواند اختلال هایپراکوزیس را به‌صورت قطعی تشخیص دهد. در این آزمایش، صداهایی با شدت‌های مختلف از طریق بلندگو و هدفون پخش می‌شوند و از شما خواسته می‌شود به هر صدا پاسخ دهید. پس از آزمایش، ادیولوژیست گزارشی از شنوایی شما تهیه می‌کند. اگر به این بیماری مبتلا باشید، گزارش نشان می‌دهد که به صداهایی با شدت کم حساس هستید.
اگر پزشک تصور کند که بیماری شما ناشی از مشکلات ساختاری مانند فلج عصب صورت است، ممکن است آزمایش‌های تصویربرداری را تجویز کند. همچنین اگر پزشک تصور کند که بیماری شما با بیماری‌هایی مانند بیماری لایم مرتبط است، ممکن است از شما بخواهد آزمایش خون را انجام دهید.
هایپراکوزیس: درک بیماری پرشنوایی و راه های مدیریت آن
هایپراکوزیس مانند پازلی پیچیده به نظر می‌رسد؛ ولی، با اطلاعات صحیح، می‌توانید آن را بهتر درک کنید. کلید مدیریت این بیماری در درک ماهیت آن نهفته است. مغز افراد مبتلا به این بیماری صداها را تقویت می‌کند و باعث می‌شود که بلندتر به نظر برسند. خوب است بدانید که این صداهای غیرقابل‌تحمل به گوش‌های شما آسیب نمی‌رسانند. درک این موضوع می‌تواند به شما کمک کند راه‌های مؤثری را برای مدیریت آن پیدا کنید. روش‌های مدیریت این بیماری عبارت‌اند از:
- ایجاد محیط آرام در خانه: از فرش‌های ضخیم، مبلمان روکش‌دار و پرده‌های نرم برای جذب صداها استفاده کنید. پنل‌ها و کاشی‌های آکوستیک نیز می‌توانند به کاهش صدا و ایجاد محیطی آرام کمک کنند
- استفاده از هدفون نویز کنسلینگ: هدفون نویز کنسلینگ با کاهش سروصدای محیط می‌تواند به مدیریت این بیماری کمک کند. بهتر است هدفون باکیفیتی با ویژگی تنظیم سطح نویز کنسلینگ بخرید تا بتوانید آن را با توجه به نیازهایتان تنظیم کنید
- استفاده از تکنیک‌های مدیریت استرس: با کاهش استرس، می‌توانید به مدیریت این بیماری کمک کنید. تکنیک‌هایی مانند تنفس عمیق، مدیتیشن و فعالیت فیزیکی مانند یوگا می‌توانند به آرام‌سازی ذهن و بدن شما کمک کنند و حساسیت شما را به صدا کاهش دهند
- استفاده از دستگاه‌های تولیدکننده صدا: این دستگاه‌ها می‌توانند صداهای سفید آرامش‌بخشی را تولید کنند و مغز را از تمرکزکردن روی صداهای آزاردهنده بازدارند
درمان هایپراکوزیس (پرشنوایی)
درمان استانداردی برای این بیماری وجود ندارد. درمان هایپراکوزیس معمولا شامل کاهش علائم فیزیکی و آموزش استراتژی‌های مقابله‌ای برای مدیریت استرس ناشی از آن است. روش‌های درمانی این بیماری عبارت‌اند از:
- صدادرمانی: هدف این روش درمانی این است که شما را به‌تدریج در معرض صداهای بلندتر قرار دهد تا صداها برایتان قابل‌تحمل‌تر شوند. در این روش، ابتدا صداهایی با شدت کم را می‌شنوید و سپس شدت آن‌ها به‌تدریج افزایش می‌یابد تا در عرض چند هفته به صداهای بلندتر عادت کنید
- رفتاردرمانی شناختی (CBT): رفتاردرمانی شناختی نحوه مقابله با استرس و احساسات منفی مرتبط با صداهای بلند را آموزش می‌دهد. این روش می‌تواند به کاهش ترس و اضطراب مرتبط با این بیماری کمک کند. تحقیقات نشان می‌دهند که این روش سطح ناراحتی از صدای بلند را در افراد مبتلا به این بیماری افزایش می‌دهد
- درمان وزوز به روش بازآموزی (TRT): TRT معمولا روشی برای درمان وزوز محسوب می‌شود؛ ولی، می‌تواند هایپراکوزیس را نیز درمان کند. این روش شامل آگاه‌سازی افراد درباره وضعیتشان و ارائه مشاوره و صدادرمانی است. در این روش درمانی، بیماران از طریق هدفون مخصوصی به صداهای آرامش‌بخشی به نام صدای صورتی گوش می‌دهند. صدای صورتی شبیه صدای باران یا باد است و می‌تواند محیطی آرامش‌بخش و قابل‌پیش‌بینی را ایجاد کند تا صداها آزاردهنده یا ناخوشایند به نظر نرسند
- جراحی: پزشک ممکن است جراحی تقویت پنجره گرد و بیضی را برای درمان نوع مرتبط با فلج عصب صورت انجام دهد. در این جراحی، پزشک از بافت پشت گوش برای حمایت استخوان‌های گوش داخلی که شدت صدا را تنظیم می‌کنند، استفاده می‌کند. این جراحی می‌تواند سطح ناراحتی از صدای بلند را بهبود دهد
بررسی شیوع هایپراکوزیس یا حساسیت به صدا
ازآنجایی‌که افراد مبتلا علائم این بیماری را به‌صورت متفاوتی توصیف می‌کنند و همچنین روش مشخصی برای غربال‌گری این بیماری وجود ندارد، محققان هنوز نمی‌دانند این بیماری چقدر شایع است؛ ولی، تصور می‌کنند که حدود 3 الی 17 درصد از کودکان و نوزادان و حدود 8 الی 15 درصد از بزرگسالان دچار این بیماری هستند.
آیا افسردگی و حساسیت به صدا با هم ارتباطی دارند؟
افراد مبتلا به این بیماری اغلب استرس و اضطراب قابل‌توجهی را تجربه می‌کنند؛ زیرا باید همواره محیط خود را مدیریت کنند تا از ایجاد ناراحتی جلوگیری کنند. این مبارزه مداوم می‌تواند منجر به احساس ناامیدی و انزوا شود. همچنین فعالیت‌های روزمره مانند صحبت‌کردن با دیگران یا حتی زندگی در خانه‌ای پرسروصدا ممکن است منجر به رفتارهای اجتنابی شوند. این امر می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر تعاملات اجتماعی و کیفیت زندگی افراد مبتلا بگذارد و احساس درماندگی و افسردگی را تشدید کند.
پیشگیری از هایپراکوزیس در کودکان
علت دقیق این بیماری مشخص نیست؛ ولی، این بیماری ممکن است به علت آسیب شنوایی ناشی از قرارگرفتن بیش از حد در معرض سروصدا رخ دهد. روش‌های مختلفی برای محافظت از شنوایی و جلوگیری از این بیماری و مشکلات شنوایی دیگر مانند کاهش شنوایی و وزوز گوش وجود دارند. برخی از آن‌ها عبارت‌اند از:
- گوش‌دادن به موسیقی با صدای کم و برای مدت‌زمان کوتاه‌تر: سلول‌های مویی در گوش پیام‌های الکتریکی را تولید می‌کنند. سپس این پیام‌ها از طریق عصب شنوایی به مغز منتقل می‌شوند. اگر فرد در معرض موسیقی بسیار بلند یا دیگر صداهای بلند قرار بگیرد، این سلول‌های مویی ممکن است آسیب ببینند. اگر این سلول‌ها بمیرند، دوباره رشد نمی‌کنند؛ بنابراین، این امر می‌تواند منجر به مشکلات شنوایی طولانی‌مدت شود
- استفاده از محافظ گوش در کنسرت: اگر صدای محیط بیشتر از 85 دسی‌بل باشد، استفاده از محافظ گوش ضروری است. استفاده از محافظ گوش در شرایط پرخطر مانند کنسرت به پیشگیری از آسیب سلول‌های مویی کمک می‌کند. ایرپلاگ‌ها و ایرماف‌ها از انواع اصلی محافظ گوش به شمار می‌روند. در بیشتر موارد، اپرپلاک‌ها بهتر از ایرماف‌ها از گوش محافظت می‌کنند
نتیجه‌گیری
اگر صداهای بلند برایتان ناخوشایند هستند، به پزشک یا ادیولوژیست کلینیک شنوایی شناسی و تعادل مراجعه کنید. به خاطر داشته باشید که استفاده از هدفون‌های نویز کنسلینگ و ایرپلاگ‌ها بدون مشورت با پزشک یا ادویولوژیست می‌توانند علائم شما را در بلندمدت بدتر کنند. تشخیص هایپراکوزیس ممکن است زمان‌بر باشد؛ ولی، روش‌های درمانی مختلفی وجود دارند که می‌توانند علائم آن را کاهش دهند؛ برای مثال، صدادرمانی و رفتاردرمانی شناختی توانسته‌اند به افراد مبتلا به این بیماری کمک کنند با علائم خود مقابله کنند.
