کیست لوزه توده‌ای روی یک یا هر دو لوزه است که اغلب مانند جوش احساس می‌شود. برای تشخیص پزشک باید بررسی کند تا ببیند علت آن چیست و آیا یک کیست معمولی است یا خیر؟ همان‌طور که می‌دانید لوزه‌ها دو توده بافت نرم در پشت گلو هستند. وقتی کیستها در آنجا تشکیل می‌شوند، ممکن است علائمی ایجاد نکنند یا قابل توجه نباشند. فرد فقط ممکن است وجود کیست‌های بزرگتر را احساس کند. معمولاً این کیستها جای نگرانی ندارند و خطرناک نیستند. در ادامه همه چیز را در مورد کیست‌های لوزه به شما عزیزان می‌گوییم.
کیست لوزه چیست
این نوع کیست یک کیسه پر از مایع یا مواد نیمه‌جامد است که در بافت لوزه‌ها تشکیل می‌شود. این کیستها غالباً به‌صورت کیست احتباسیِ لوزه در اثر انسداد غدد یا مجاری مخاطی/کریپت‌های لوزه ایجاد می‌شوند و معمولاً رشد آهسته دارند.
لوزه‌ها که بخشی از سیستم لنفاوی هستند و در دو طرف پشت گلو قرار دارند، به عنوان خط دفاعی در برابر باکتری‌ها و ویروس‌ها عمل می‌کنند. در بعضی موارد تجمع بقایای سلولی و باکتری‌ها در کریپت‌های لوزه عمدتاً به سنگ لوزه (تونسیلولیت) منجر می‌شود، نه کیست. کیست، کیسه‌ای پوشیده از جدار سلولی است.
این کیستها در بیشتر موارد بدون علامت و بی‌خطر هستند، اما این کیستها اغلب بی‌علامت‌اند؛ در صورت بزرگ‌شدن ممکن است احساس جسم خارجی یا دشواری بلع ایجاد کنند. انسداد راه هوایی بسیار نادر است و بیشتر با آبسه دور لوزه یا تونسیلیت شدید/ساختارهای مجاور گزارش شده است. معمولاً تشخیص این عارضه با معاینه فیزیکی توسط پزشک و در صورت نیاز با تصویربرداری یا نمونه‌برداری انجام می‌شود.
انواع کیست های لوزه
به طور کلی انواع کیست‌های لوزه شامل موارد زیر هستند:
- کیست احتباسی لوزه (Tonsillar Retention Cyst): شایع‌ترین نوع کیست لوزه. وقتی مجاری ترشحی کوچک یا کریپت‌های لوزه مسدود می‌شوند، مایع یا ترشحات در یک کیسه محصور جمع می‌شود. معمولاً کوچک، با رشد آهسته، بی‌علامت و به‌صورت برجستگی نرم یا شفاف روی لوزه دیده می‌شود و به دلیل انسداد به‌دنبال التهاب یا تورم مخاط لوزه ایجاد می‌شوند.
- کیست اپیدرموئید لوزه (Tonsillar Epidermoid Cyst): کیسه‌ای پوشیده از اپیتلیوم سنگفرشی که حاوی کراتین و مواد نرم سفیدرنگ است. منشأ آن معمولاً مادرزادی یا ناشی از گیر افتادن سلول‌های اپیتلیال در حین رشد بافتی است. بسیار نادر است، اغلب در جوانان و بزرگسالان دیده می‌شود و ممکن است بدون علامت یا با احساس جسم خارجی همراه باشد.
- کیست لنفواپیتلیال لوزه (Tonsillar Lymphoepithelial Cyst): ضایعه‌ای خوش‌خیم که از بقایای اپیتلیوم در بافت لنفوئیدی لوزه تشکیل می‌شود. این کیستها پر از کراتین و مواد سفیدرنگ‌اند. نادر هستند و معمولاً کوچک (کمتر از ۱ سانتی‌متر)، اغلب بی‌علامت، گاهی با درد یا ناراحتی خفیف همراه هستند.
و اما کیست‌های نادر دیگر عبارت‌اند از:
- کیست هیداتید لوزه (Hydatid Cyst): ناشی از انگل Echinococcus granulosus؛ فوق‌العاده نادر، معمولاً در مناطق بومی انگل.
- کیست موکوسی غدد بزاقی مجاور لوزه: موکوسل مربوط به غدد بزاقی فرعی اطراف لوزه، نه داخل بافت لوزه؛ به‌صورت برجستگی پر از مایع شفاف یا زردرنگ.
- کیست‌های ناشی از ناهنجاری مادرزادی ناحیه حلق: مثل کیست‌های درموئید حلق (در خود لوزه تقریباً گزارش نمی‌شوند).
متاسفانه مواردی مثل سنگ لوزه (Tonsillolith)، آبسه دورلوزه (Peritonsillar abscess) و تومورهای خوش‌خیم/بدخیم، را کیست معرفی می‌کنند درحالی که این چنین نیست و توده یا بافت هستند.
علت کیست لوزه چیست
کیست لوزه عمدتاً در نتیجه انسداد غدد یا مجاری مخاطی لوزه (retention) ایجاد می‌شود؛ التهاب مزمن می‌تواند زمینه‌ساز انسداد باشد، نه علت قطعی مستقل ایجاد کیست. این کیستها به مرور زمان باعث تجمع مایع و مواد نیمه‌جامد در حفره‌های لوزه می‌شود. شایان ذکر است که عفونت‌های تنفسی طولانی‌مدت یا محرک‌های محیطی مانند دود سیگار، با ایجاد التهاب مزمن در بافت لوزه، می‌توانند احتمال انسداد مجاری و تشکیل کیست لوزه را افزایش دهند، هرچند به‌عنوان علت مستقیم شناخته نمی‌شوند.
علائم کیست لوزه چیست
این کیست می‌تواند با علائم مختلفی همراه باشد که شایع‌ترین آنها شامل درد یا احساس فشار در گلو، اشکال در بلع غذا (به‌ویژه مواد غذایی جامد) و تورم یا برجستگی قابل مشاهده در ناحیه لوزه‌ها است. برخی بیماران نیز به غذاهای گرم یا سرد حساسیت غیرعادی دارند و اغلب در پی التهاب بافت‌های اطراف کیست به وجود می‌آید. در مواردی که کیست عفونی شود، این علائم ممکن است با بوی بد دهان، تب خفیف یا تورم غدد لنفاوی گردن همراه باشند. شدت علائم بستگی به اندازه کیست و میزان التهاب دارد، به‌طوری که کیست‌های کوچک گاهی بدون علامت هستند، درحالی که کیست‌های بزرگتر می‌توانند حتی باعث اختلال در تنفس شوند.
آیا کیست لوزه خطرناک است
کیست‌های لوزه در بیشتر موارد بی‌خطر و غیرسرطانی هستند و بسیاری از افراد بدون اینکه متوجه شوند، سال‌ها با این کیست‌های کوچک زندگی می‌کنند. با این حال، زمانی که این کیستها رشد کنند یا دچار عفونت شوند، می‌توانند مشکلاتی مانند احساس گیرکردن چیزی در گلو، ناراحتی هنگام بلع، تنفس دشوار یا حتی بوی نامطبوع دهان به وجود بیاورند. تشخیص دقیق این کیستها اهمیت بسیار زیادی دارد، زیرا گاهی با آبسه یا سنگ لوزه اشتباه گرفته می‌شوند. درواقع تودهٔ سفید/زرد روی لوزه اغلب سنگ لوزه یا ترشحات تونسیلیت است و آبسهٔ دورلوزه هم توده‌مانند دیده می‌شود؛ این‌ها کیست نیستند و درمان متفاوتی دارند.
در موارد بدون علامت معمولاً نیازی به اقدام درمانی نیست، اما اگر کیست باعث ناراحتی شود، گزینه‌هایی مانند مصرف داروهای ضدالتهاب، تخلیه یا در موارد خاص جراحی برای برداشتن آن پیشنهاد می‌شود.
مهم ترین عوارض کیست لوزه
این عارضه در صورت عدم درمان می‌تواند مشکلات متعددی از جمله افزایش احتمال عفونت‌های مکرر که التهاب لوزه‌ها را تشدید کرده و باعث درد مداوم گلو می‌شود را در پی داشته باشد. اغلب کیستها بدون عارضه‌اند؛ در موارد کم‌شمارِ بزرگ‌شدن ممکن است ناراحتی/اختلال بلع بدهند. انسداد راه هوایی بسیار نادر است و بیشتر با آبسه دورلوزه یا تونسیلیت شدید گزارش شده است. در کیست‌های علامت‌دارِ عودکننده/بزرگ، یا وقتی ماهیت ضایعه نامطمئن است، برداشت کیست یا تونسیلکتومی انجام می‌شود
تفاوت سرطان لوزه با کیست لوزه چیست
معمولاً کیست‌های لوزه به صورت توده‌های بدون درد ظاهر شده و بسیاری از بیماران تنها هنگام معاینه پزشکی متوجه آن می‌شوند، هرچند برخی ممکن است احساس جسم خارجی در گلو یا مشکل در بلع را تجربه کنند. در موارد نادر، این کیستها با سرفه خشک، گوش درد یا گلودرد خفیف همراه هستند. در مقابل، سرطان لوزه اغلب با علائم هشداردهنده‌ای مانند عدم تقارن اندازه لوزه‌ها (یک لوزه بزرگتر از دیگری)، توده بدون درد در گردن، گلودرد مداوم، گوش‌درد یکطرفه، اشکال در بلع، بوی بد دهان، احساس دائمی جسم خارجی در گلو، خونریزی از لوزه یا تورم غدد لنفاوی همراه است. لازم به ذکر است که یک تودهٔ بدون‌درد در گردن از علائم شایع سرطان لوزه است و نیاز به ارزیابی فوری دارد.
درنهایت این تفاوت‌های کلیدی به پزشکان کمک می‌کند تا تشخیص دقیق‌تری داشته باشند، زیرا سرطان لوزه نیاز به اقدامات فوری مانند بیوپسی و تصویربرداری دارد. در مقابل کیست‌های خوش‌خیم تنها در صورت ایجاد ناراحتی نیاز به درمان دارند.
درمان کیست لوزه چیست
درمان این نوع از کیست به عوامل مختلفی از جمله اندازه، محل قرارگیری و میزان ناراحتی ایجادشده بستگی دارد. در موارد خفیف، آنتی‌بیوتیک‌ها در عفونت هم‌زمان یا وقتی ضایعه آبسه باشد تجویز می‌شوند؛ خودِ کیست با جراحیِ برداشتِ کیست/تونسیلکتومی یا پیگیری مدیریت می‌شود.
درواقع اگر کیست بزرگ باشد، باعث انسداد راه هوایی شود یا به‌طور مکرر عفونت کند، به‌جای تخلیه، برداشت کامل کیست درون کپسول یا تونسیلکتومی توصیه می‌شود تا عود کاهش یابد. این عمل معمولاً به‌عنوان آخرین گزینه در نظر گرفته می‌شود و تنها زمانی انجام می‌گیرد که کیست باعث اختلال در تنفس، بلع یا کیفیت زندگی بیمار بشود.
سخن پایانی
کیست لوزه یکی از مشکلات شایع در ناحیه گلو به شمار می‌رود که در اکثر موارد با روش‌های درمانی ساده و غیرتهاجمی قابل مدیریت است. تشخیص زودهنگام این عارضه از طریق توجه به علائمی مانند احساس جسم خارجی در گلو، مشکل در بلع یا ناراحتی‌های گلو و مراجعه به موقع به متخصص گوش، حلق و بینی می‌تواند از پیشرفت بیماری و بروز عوارض احتمالی جلوگیری کند. در صورت مشاهده چنین نشانه‌هایی، باید به پزشک متخصص مراجعه کنید.
سوالات متداول
- آیا کیست لوزه می‌تواند به سرطان تبدیل شود؟
خیر، اغلب کیست‌های لوزه خوش‌خیم هستند و خطر سرطانی شدن ندارند. با این حال، در صورت مشاهده رشد سریع یا علائم غیرعادی، باید به پزشک مراجعه کنید. درحالت کلی کیستها خودشان بدخیم نمی‌شوند، اما برخی سرطان‌ها ممکن است در معاینه شبیه کیست دیده شوند؛ پس هر رشد سریع نیاز به ارزیابی دارد.
- آیا درمان خانگی برای کیست لوزه مؤثر است؟
هرچند درمان خانگی برطرف کننده کیست نیست؛ اما روش‌هایی مانند غرغره آب نمک گرم و رعایت بهداشت دهان می‌تواند به کاهش التهاب و تسکین علائم کمک کند ولی کیست را درمان نمی‌کند، درواقع برای درمان کیست‌های کوچک و بزرگ یا عفونی حتماً باید به پزشک مراجعه شود.
- تفاوت اصلی بین کیست لوزه و سنگ لوزه چیست؟
کیست لوزه یک کیسه پر از مایع است، در حالی که سنگ لوزه (تونسیلولیت) از تجمع مواد معدنی و باکتری‌ها تشکیل می‌شود. هر دو ممکن است باعث بوی بد دهان شوند، اما درمان آنها متفاوت است.
