اتواسکلروز یکی از انواع اختلال گوش است که باعث چسبندگی استخوان گوش میانی و منجر به کاهش شنوایی فرد خواهد شد. برای اینکه بدانیم اتواسکلروز دقیقا کدام قسمت گوش را درگیر می‌کند، لازم است کمی با ساختار گوش میانی آشنایی داشته باشیم. گوش میانی که یکی از مهم‌ترین ارگان‌های بدن در حفظ قدرت شنوایی و تعادل فرد است، توسط قوی‌ترین استخوان بدن به نام “کپسول اوتیک” احاطه شده است. در افراد مبتلا به اتواسکلروز، بخشی از این استخوان شروع به رشد غیرطبیعی می‌کند تا جایی که ممکن است باعث ایجاد زخم شود و این فرآیند نیز گاهی سال‌ها ادامه می‌یابد.
مراحل بیماری اتواسکلروز
مرحله اولیه: در مراحل اولیه اتواسکلروز، استخوان‌هایی نرم در اطراف گوش میانی ظاهر می‌شود. به این فرآیند ” اتواسپونژیوز” گفته می‌شود.
رشد بدون توقف استخوان: ادامه فرآیند رشد غیرطبیعی استخوان منجر به تشکیل بافت استخوان اسفنجی شکل خواهد شد. این پدیده می‌تواند باعث از دست دادن بخشی از استخوان سخت گوش شود. با گذشت زمان، از دست دادن استخوان متوقف می‌شود و زخم‌هایی در نواحی نرم استخوان پدید می‌آیند.
آنکیلوز: استخوان رکابی، یکی از استخوان‌های ریز گوش میانی است که با حرکت به داخل و خارج به کمک مایع گوش داخلی، ارتعاشات صوتی را به گوش داخلی منتقل می‌کند. اما اگر استخوان زائدی روی آن رشد کند، حرکت آن محدود یا به طورکلی متوقف می‌شود.
از دست دادن شنوایی: با پیشرفت بیماری و ادامه رشد غیرطبیعی استخوان، سایر اندام‌های شنوایی نیز دچار اختلال می‌شوند که باعث کاهش شنوایی هدایتی خواهد شد.
تشدید بیماری: با گذشت زمان، وضعیت بیماری اتواسکلروزیس بدتر می‌شود و حتی ممکن است به کاهش شنوایی مختلط ( ترکیبی از انواع کم شنوایی) نیز منجر شود. علاوه براین، وضعیت تعادلی فرد نیز با مشکل مواجه خواهد شد.
علت ایجاد چسبندگی گوش یا اتواسکلروز
اکنون بپردازیم به این موضوع مهم که علت ایجاد اتواسکلروز چیست؟ هرچند نمی‌توان به طور دقیق مشخص کرد که اصلی‌ترین علت چسبندگی استخوان گوش چیست اما عواملی وجود دارند که ممکن است تا حدودی در یافتن ریشه این بیماری به پزشک کمک کنند. به طورکلی، علل اتواسکلروز عبارتند از:
عوامل ژنتیکی: چسبندگی استخوانچه‌های گوش ممکن است ناشی از مشکلات ژنتیکی افراد باشد. مطالعات نشان داده است که افراد با سابقه خانوادگی اتواسکلروز گوش میانی بیشتر در معرض این بیماری هستند. ژن‌های متعدد و جهش‌های ژنی مرتبط با متابولیسم و بازسازی استخوان می‌توانند در انتقال ارثی اتواسکلروز نقش داشته باشند.
عوامل ویروسی: شواهدی دال بر ارتباط میان اتواسکلروز و عفونت‌های ناشی از بیماری سرخک وجود دارد. سرخک می‌تواند باعث تحریک یا تسرع روند بازسازی غیرطبیعی استخوان گوش در افراد شود.
عوامل هورمونی: برخی از محققان بر این باورند که انواع هورمون‌ها به ویژه استروژن می‌توانند بر پیشرفت اتواسکلروز تاثیر بگذارند. معمولا بیماری اتواسکلروز در زنان نسبت به مردان شایع‌تر است و علائم آن اغلب در اوج دوره‌های تغییر هورمونی زنان مانند بارداری یا یائسگی بیشتر دیده می‌شود. همچنین، تصور می‌شود که استروژن بر متابولیسم استخوان تاثیر می‌گذارد و ممکن است باعث بازسازی غیرطبیعی استخوان گوش شود.
عوامل مربوط به پاسخ ایمنی بدن: در افرادی که دچار انواع بیماری‌های خودایمنی هستند، ممکن است سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بافت‌های خود از جمله استخوان گوش میانی حمله کند.
عوامل مرتبط با رژیم غذایی و سبک زندگی: برنامه غذایی ناسالم و سبک زندگی نادرست نیز ممکن است رد ایجاد اتواسکلروز نقش داشته باشد. به عنوان مثال، عدم مصرف برخی از مواد مغذی برای سلامت استخوان مانند ویتامین D و کلسیم می‌توانند موجب تغییرات متابولیسمی غیرطبیعی استخوان گوش شوند.
قرار گرفتن در معرض صداهای بسیار بلند: یکی از دلایل محیطی ابتلا به اتواسکلروز قرار گرفتن مداوم در معرض صداهایی بسیار بلند است که باعث ایجاد استرس و آسیب به گوش می‌شوند.
مصرف آب آلوده و غیرآشامیدنی: اگر آبی که از آن برای آشامیدن استفاده می‌شود، حاوی فلوراید کافی نباشد یا آلوده باشد، ممکن است خطر ابتلا به اتواسکلروز در افراد مستعد به این بیماری را افزایش دهد.
چه کسانی در معرض ابتلا به اتواسکلروزیس هستند؟
اما چه افرادی بیشتر در خطر ابتلا به چسبندگی مجرای گوش هستند؟ در اینجا برخی از گروه‌های پرریسک اتواسکلروزیس را با هم بررسی خواهیم کرد:
- اگر فردی از نزدیکان شما مانند والدین، خواهر یا برادرتان پیش از این، دچار مشکلات مربوط به اتواسکلروز شده باشد، شما نیز باید مراقب باشید. این موضوع نشان می‌دهد که استعداد ژنتیکی ابتلا به چسبندگی گوش میانی در شما نیز وجود دارد و بهترین راه برای پیشگیری از آن، انجام چکاپ منظم دوره‌ای است.
- از آنجایی که برخی از موارد ابتلا به اتواسکلروز ناشی از تغییرات هورمونی بوده است، لازم است زنانی که در دوران بارداری یا یائسگی به سر می‌برند، با مشاهده علائم این بیماری برای انجام معاینه به پزشک مراجعه کنند.
- شروع اتواسکلروز معمولا در افرادی در محدوده سنی 20 تا 40 سالگی رخ می‌دهد و پس از آن به کندی پیشرفت می‌کند و علائم به مرور زمان بیشتر مشخص خواهد شد.
- افرادی که پس از ابتلا به بیماری‌هایی ویروسی مانند سرخک به عفونت گوش مبتلا می‌شوند در معرض خطر چسبندگی استخوانچه گوش هستند.
- و در آخر، افرادی که دچار بیماری‌های خودایمنی هستند نیز دچار التهاب گوش و در معرض ابتلا به اتواسکلروز هستند.
علائم بیماری اتواسکلروز
هرچند علائم اتواسکلروز گوش بسته به نوع، شدت و سرعت پیشرفت بیماری ممکن است کاملا متفاوت باشد اما مجموعه ای از علائم مشترک در میان همه انواع اتواسکلروز وجود دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد.
کم شنوایی: شایع‌ترین علامت رشد غیرطبیعی استخوان اتواسکلروز، کاهش تدریجی قدرت شنوایی است. این بیماری در ابتدا بر تشخیص شداهایی در محدوده فرکانس پایین تاثیر می‌گذارد که ناشی از ناتوانی استخوان رکابی گوش در انتقال درست ارتعاشات صوتی به گوش داخلی است. اما با گذشت زمان، کم شنوایی فرد تشدید شده و محدوده صداهایی در فرکانس بالاتر را نیز در بر می‌گیرد.
وزوز گوش: یکی از مهم ترین علائم چسبندگی گوش وزوز است. چسبندگی عصب گوش، استخوان یا مجرای گوش باعث ایجاد صدایی شبیه به زنگ در گوش فرد خواهد شد. وزوز گوش ممکن است بسیار آزاردهنده شود تا جایی که بر تمرکز و خواب فرد نیز اثر بگذارد.
سرگیجه: ایجاد سرگیجه در فرد یکی از علائمی است که هرچند ممکن است کمتر دیده شود اما برخی از افراد مبتلا به اتواسکلروز آن را تجربه می‌کنند. سرگیجه بیشتر زمانی اتفاق می‌افتد که رشد غیرطبیعی استخوان بر ساختارهای گوش داخلی که مسئول حفظ تعادل بدن هستند، تاثیر بگذارد.
نحوه تشخیص بیماری اتواسکلروز
بررسی اتواسکلروز یا چسبندگی گوش داخلی شامل ترکیبی از معاینات بالینی و تست‌های تشخیصی است. در اینجا مراحلی که معمولا در تشخیص اتواسکلروز دخیل هستند را برای شما فهرست کرده‌ایم:
- بررسی تاریخچه پزشکی و ارزیابی علائم بیمار: پزشک معمولا قبل از شروع معاینه، از بیمار می‌خواهد که هر گونه ساقه خانوادگی مشکلات گوش و شنوایی خود را برای او توضیح دهد.
- معاینه اولیه: در طول معاینه فیزیکی از اتوسکوپ برای بررسی کانال و پرده گوش استفاده می‌شود تا سایر علل کاهش شنوایی مانند تجمع جرم گوش یا عفونت نیز بررسی شود.
- شنوایی سنجی تون خالص: این تست حساسیت شنوایی بیمار را در طیف وسیعی از فرکانس‌ها اندازه گیری می‌کند و به تعیین درجه و نوع کم شنوایی کمک می‌کند. ادیوگرام نیز معمولا از دست دادن شنوایی هدایتی را در فرکانس‌های پایین تر نشان می‌دهد.
- تست هدایت استخوان: این تست عملکرد گوش داخلی و عصب شنوایی را ارزیابی می کند.
- تست عملکرد گوش میانی: تمپانومتری حرکت پرده گوش را در پاسخ به تغییرات فشار هوا ارزیابی می‌کند.
- تست رفلکس آکوستیک: این تست نیز بازتابی برای انقباض عضلات گوش میانی است که در پاسخ به صداهای بلند اندازه‌گیری می‌شود.
- سی تی اسکن: CT اسکن با وضوح بالا می‌تواند تصاویری بسیار دقیق را از ساختار استخوانی گوش میانی ارائه دهد.
اتواسکلروز چگونه درمان می‌شود؟
درمان اتواسکلروز به نوع بیماری، شدت آن و محل قرارگرفتن بی نظمی استخوان بستگی دارد. معمولا در موارد اتواسکلروز خفیف، کم شنوایی ناشی از آن را می‌توان با استفاده از سمعک یا قطره برای چسبندگی گوش برطرف کرد. در حالی که کاربرد سمعک می‌تواند شنوایی فرد را بهبود بخشد اما به هیچ عنوان از بدتر شدن بیماری جلوگیری نخواهد کرد. سمعک صداهای اطراف را تقویت کرده و کمک می‌کند که بیمار بهتر بشنود. اما در موارد اتواسکلروز شدید گوش داخلی ممکن است فرد به جراحی نیاز داشته باشد. در روش جراحی اتواسکلروز، متخصص گوش، حلق و بینی یک پروتز( استخوان جایگزین شنوایی ) را در گوش میانی بیمار قرار می‌دهد.
این پروتز استخوان رکابی گوش را دور می‌زند و به امواج صوتی اجازه می‌دهد که به گوش داخلی بروند که در نتیجه آن شنوایی فرد بهبود می‌یابد. گاهی اوقات اتواسکلروز هر دو گوش را تحت تاثیر قرار می‌دهد و به این دلیل که امکان جراحی هر دو گوش در یک نوبت غیرممکن است، بیمار برای تکمیل جراحی باید کمی صبر کند.
معمولا در این موارد، هنگامی که جراحی اول کامل شد، شش ماه پس از آن برنامه ریزی برای جراحی گوش دیگر انجام خواهد شد. یکی دیگر از روش‌های درمان اتواسکلروز، کاشت حلزون گوش است ( حلزون گوش یک ساختار مارپیچی و پر از مایع گوش داخلی است که عملکرد آن در شنوایی فرد بسیار موثر است). کاشت حلزون مسیر جدیدی را ایجاد می‌کند که صداها از طریق آن مسیر به مغز برسند و در نتیجه شنوایی فرد بهبود یابد.
