ماستوئیدیت یا عفونت استخوان گوش یکی از بیماریهای تقریبا نادر ولی جدی است که معمولاً در پی عفونتهای درماننشده گوش میانی رخ میدهد. این بیماری، استخوان ماستوئید واقع در پشت گوش را تحت تأثیر قرار میدهد و در صورت درمان نشدن به موقع، ممکن است منجر به عوارض خطرناکی نظیر گسترش عفونت به مغز یا آسیب دائمی به شنوایی شود. آشنایی با علائم، علل و روشهای درمان این بیماری برای پیشگیری از پیشرفت آن اهمیت زیادی دارد.
علائم ماستوئیدیت یا عفونت استخوان گوش
ماستوئیدیت علائم متعددی دارد که آگاهی از آنها برای تشخیص و درمان بهموقع اهمیت دارد. شایعترین علائم این نوع عفونت عبارتاند از:
- درد شدید و مداوم در ناحیه پشت گوش
- تورم و قرمزی در ناحیه ماستوئید (پشت گوش)
- تب بالا
- ترشح چرکی از گوش
- کاهش شنوایی
- احساس پری یا فشار در گوش
- سردرد
- سرگیجه یا عدم تعادل
- تورم غدد لنفاوی اطراف گوش
مراحل درمان عفونت استخوان گوش
درمان این بیماری به مرحله پیشرفت آن بستگی دارد و ممکن است شامل درمان دارویی یا جراحی باشد. مراحل درمان عفونت استخوان گوش عبارتاند از:
درمان دارویی با آنتیبیوتیکها
در مراحل اولیه بیماری، پزشک معمولاً آنتیبیوتیکهای خوراکی تجویز میکند تا واکنش بدن به دارو بررسی شود. اگر این درمان مؤثر نباشد، آنتیبیوتیکهای وریدی در بیمارستان تجویز میشود. در برخی موارد، پزشک ممکن است کشت عفونت را برای تعیین نوع باکتری و انتخاب آنتیبیوتیک مناسب انجام دهد.
درمان جراحی (ماستوئیدکتومی یا تمپانوماستوئیدکتومی)
اگر داروها مؤثر نباشند یا عفونت پیشرفت کرده باشد، جراحی ماستوئیدکتومی انجام میشود. در این روش، بافتهای عفونی و آلوده از استخوان ماستوئید برداشته میشود. در صورت نیاز نیز، بازسازی استخوانچهها و ترمیم پرده گوش انجام میشود.
مراقبتهای پس از درمان
پس از درمان، بیمار باید دوره کامل آنتیبیوتیکها را مصرف کند و تحت نظر پزشک باشد تا از عود مجدد بیماری جلوگیری شود. در صورت انجام جراحی، لازم است مراقبتهای ویژهای برای بهبود سریعتر و جلوگیری از عوارض احتمالی انجام شود.
چگونه میتوان عفونت استخوان گوش را تشخیص داد؟
تشخیص ماستوئیدیت معمولاً با بررسی دقیق علائم بالینی توسط پزشک متخصص گوش، حلق و بینی آغاز میشود، ولی برای اطمینان از وجود عفونت در استخوان ماستوئید، نیاز به انجام آزمایشهای تکمیلی است. پزشک ممکن است از تصویربرداریهایی مانند سیتیاسکن (CT Scan) یا امآرآی (MRI) استفاده کند تا التهاب یا تخریب در استخوان را بهطور واضح مشاهده کند.
همچنین آزمایش خون برای بررسی علائم التهاب و عفونت در بدن و گاهی نمونهبرداری از ترشحات گوش برای شناسایی نوع باکتری درگیر تجویز میشود. این روشهای تشخیصی کمک میکنند تا از اشتباه در تشخیص جلوگیری شده و درمان مؤثرتری برنامهریزی شود.
دلیل ابتلا به ماستوئیدیت یا عفونت استخوان گوش چیست؟
زمانی که باکتریها یا ویروسها از طریق شیپور استاش به گوش میانی نفوذ کنند؛ در صورت درمان نشدن، به استخوان ماستوئید گسترش مییابند. این استخوان، که در پشت گوش قرار دارد، ساختاری لانهزنبوری دارد و در صورت عفونت، حفرههای آن ممکن است پر از مواد آلوده شده و بهتدریج تخریب شوند. این روند ممکن است منجر به بروز علائمی مانند تب، درد شدید گوش، ترشح چرکی و کاهش شنوایی شود.
عوامل متعددی خطر ابتلا به ماستوئیدیت را افزایش میدهند. در کودکان، بهویژه نوزادان، سیستم ایمنی هنوز بهطور کامل توسعه نیافته است و شیپور استاش کوتاهتر و افقیتر است، که این ساختار ممکن است تخلیه مایعات از گوش میانی را دشوارتر و زمینه را برای رشد باکتریها فراهم کند. همچنین، بزرگ شدن آدنوئیدها (لوزههای سوم) ممکن است باعث انسداد شیپور استاش شده و خطر عفونت گوش میانی و در نتیجه عفونت را افزایش دهد.
تفاوت عفونت استخوان گوش با سایر عفونتهای گوش
ماستوئیدیت با سایر انواع عفونتهای گوش تفاوتهای قابلتوجهی دارد که در ادامه به آنها اشاره میکنیم:
- محل درگیری: ماستوئیدیت ، استخوان واقع در پشت گوش را درگیر میکند، در حالی که اوتیت میانی ناحیه گوش میانی و اوتیت خارجی مجرای گوش خارجی را تحتتأثیر قرار میدهند.
شدت و خطرات: ماستوئیدیت بهدلیل نزدیکی به ساختارهای حیاتی مانند مغز، در صورت درمان نشدن ممکن است منجر به عوارض جدی مانند مننژیت، آبسه مغزی و فلج عصب صورتی شود. در حالی که عفونتهای گوش میانی و خارجی معمولاً با درمانهای سادهتر بهبود مییابند. - علائم بالینی: ماستوئیدیت معمولاً با تورم و قرمزی پشت گوش، تب بالا، درد شدید و ترشح چرکی همراه است، در حالی که اوتیت میانی بیشتر با درد گوش و تب خفیفتر بروز میکند.
روشهای درمان: درمان ماستوئیدیت ممکن است نیاز به آنتیبیوتیکهای وریدی و در موارد پیشرفتهتر جراحی ماستوئیدکتومی داشته باشد، در حالی که عفونتهای گوش میانی و خارجی اغلب با آنتیبیوتیکهای خوراکی یا قطرههای موضعی درمان میشوند. - مدتزمان درمان: عفونت استخوان گوش، بهدلیل پیچیدگی و شدت بیشتر، نیاز به دوره درمانی طولانیتر و پیگیریهای مکرر دارد، در حالی که سایر عفونتهای گوش معمولاً در مدتزمان کوتاهتری بهبود مییابند.
روشهای پیشگیری از ماستوئیدیت
برای پیشگیری از این بیماری جدی، رعایت برخی نکات بهداشتی و درمانی ضروری است که عبارتاند از:
- درمان کامل و بهموقع عفونتهای گوش میانی: مهمترین راه پیشگیری از ماستوئیدیت، درمان کامل و بهموقع عفونتهای گوش میانی است. در صورت بروز علائمی مانند درد گوش، تب یا ترشح، باید فوراً به پزشک مراجعه کرده و دوره کامل آنتیبیوتیکهای تجویزشده را مصرف کرد. ناتمام گذاشتن درمان ممکن است منجر به گسترش عفونت به استخوان ماستوئید شود.
- رعایت بهداشت فردی و شستوشوی منظم دستها: رعایت بهداشت فردی، بهویژه شستوشوی منظم دستها، از انتقال باکتریها و ویروسها به گوش جلوگیری میکند. این اقدام ساده بهویژه در کودکان که بیشتر در معرض عفونتهای گوش هستند، اهمیت دارد.
- پرهیز از مصرف دخانیات و الکل: مصرف دخانیات و الکل ممکن است عملکرد سیستم ایمنی بدن را کاهش داده و خطر ابتلا به عفونتهای گوش را افزایش دهد. پرهیز از این مواد به تقویت سیستم ایمنی و کاهش خطر ماستوئیدیت کمک میکند.
- مراقبت ویژه در کودکان و افراد با سیستم ایمنی ضعیف: کودکان و افرادی با سیستم ایمنی ضعیف بیشتر در معرض خطر ماستوئیدیت هستند. در این افراد، باید به علائم عفونت گوش توجه ویژهای داشت و در صورت بروز علائم، سریعاً به پزشک مراجعه کرد.
جمعبندی
همانطور که متوجه شدید، ماستوئیدیت بیماریای است که نباید آن را نادیده گرفت، زیرا در صورت تأخیر در تشخیص و درمان، ممکن است پیامدهای جدی برای سلامت فرد به همراه داشته باشد. با تشخیص بهموقع، مصرف آنتیبیوتیکهای مناسب و در صورت نیاز اقدامات جراحی، میتوان از بروز عوارض شدید جلوگیری کرد. آگاهی درباره این بیماری و علائم آن نقش مهمی در پیشگیری و درمان مؤثر ایفا میکند.
سوالات متداول
آیا ماستوئیدیت یا عفونت استخوان گوش میتواند مزمن شود؟
بله، در صورتی که ماستوئیدیت به موقع و بهدرستی درمان نشود، ممکن است به شکل مزمن درآید. در ماستوئیدیت مزمن، علائم به طور خفیفتر ولی مداوم باقی میمانند و گاهی نیاز به جراحی برای تخلیه عفونت یا برداشتن بخشی از استخوان آلوده وجود دارد.
ماستوئیدیت یا عفونت استخوان گوش و ارتباط آن با عفونتهای سینوسی
گرچه ماستوئیدیت مستقیماً از عفونت گوش میانی ناشی میشود، ولی عفونتهای سینوسی نیز ممکن است بهطور غیرمستقیم در تشدید یا تسهیل گسترش عفونت به نواحی مجاور از جمله گوش تأثیرگذار باشند. ضعف سیستم ایمنی یا مشکلات ساختاری در سینوسها خطر عفونتهای گوش و متعاقباً عفونت استخوان گوش را افزایش میدهد.
ماستوئیدیت یا عفونت استخوان گوش؛ آیا ارتباطی با آلرژیها دارد؟
اگرچه آلرژیها مستقیماً موجب ماستوئیدیت نمیشوند، ولی میتوانند با ایجاد التهاب و انسداد در شیپور استاش (راه ارتباطی گوش میانی با حلق)، زمینه را برای ایجاد عفونت گوش میانی فراهم کنند. این عفونت در صورت درمان نشدن به عفونت استخوان گوش منجر میشود. بنابراین، کنترل آلرژیها بهطور غیرمستقیم در پیشگیری از این بیماری مؤثر است.
