سیستم شنوایی ما از بخش‌های مختلف و اجزایی کوچک و بزرگ تشکیل شده است که هر یک از آن‌ها نقش بسیار مهمی در شنوایی ما ایفا می‌کنند. اگر هریک از اجزای مسیر شنوایی دچار اختلال یا عارضه‌ای شود، باعث کاهش شنوایی و مشکلات متعددی می‌شود. یکی از اجزای مهم این سیستم استخوان ماستوئید است که در گوش داخلی قرار گرفته است و تنظیم فشار گوش را به عهده دارد. گاهی اوقات این استخوان ممکن است به دلایل مختلف دچار عفونت شود و متأسفانه اگر درمان نشود می‌تواند عوارض خطرناکی به دنبال داشته باشد.
به همین دلیل در این مقاله از سایت مرکز شنوایی ملاصدرا قرار است راجع به درمان عفونت استخوان پشت گوش و علائم و دلایل بروز آن صحبت کنیم. مرکز ارزیابی شنوایی ملاصدرا ارائه‌دهنده انواع سمعک داخل گوشی و سمعک ضد آب باکیفیت بالا است و شما می‌توانید برای تعیین وقت از طریق وب‌سایت اقدام کنید.
عفونت استخوان پشت گوش چیست؟
عفونت استخوان پشت گوش یا ماستوئیدیت یک عفونت شدید باکتریایی در بخشی از استخوان ماستوئید در گوش داخلی است. البته برای آشنایی بهتر با این عفونت بهتر است ابتدا با قسمت‌های مختلف گوش آشنا شویم. گوش به‌طورکلی از سه بخش گوش خارجی، میانی و داخلی تشکیل شده است. استخوان ماستوئید که بخشی از استخوان تمپورال یا گیجگاهی است نیز یکی از مهم‌ترین ساختارهای گوش داخلی است.
ساختار استخوان ماستوئید با سایر استخوان‌های بدن انسان متفاوت است. داخل این استخوان کیسه‌های هوایی با پوشش غشایی وجود دارد؛ در نتیجه به‌جای اینکه مانند سایر استخوان‌ها محکم و سفت باشد، بیشتر شبیه اسفنج است. همچنین این استخوان هوا را از سایر قسمت‌های گوش دریافت می‌کند تا فشار گوش را تنظیم کند. یکی از قسمت‌هایی که هوای مورد نیاز ماستوئید را تأمین می‌کند، شیپور استاش است که گوش میانی را به گلو متصل می‌کند و فشار هوا را در محفظه گوش میانی تنظیم می‌کند.
گاهی اوقات به دلایل مختلف ممکن است گوش میانی دچار عفونت شود و سپس شیپور استاش نیز مسدود شود. اگر این شرایط به‌موقع درمان نشود، ممکن است عفونت به سایر قسمت‌ها از جمله استخوان ماستوئید نیز گسترش یابد که به آن ماستوئیدیت گفته می‌شود. ساختار متفاوت این استخوان فضایی مناسب برای رشد باکتری‌ها محسوب می‌شود؛ در نتیجه عفونت به‌سرعت گسترش می‌یابد و قسمت زیادی از استخوان درگیر می‌شود.
هر فردی در هر سنی ممکن است به این نوع عفونت مبتلا شود؛ اما این بیماری در کودکان به‌ویژه کودکان زیر دو سال شایع‌تر است. حتی درگذشته این بیماری یکی از علل شایع مرگ کودکان بود؛ اما اکنون، به لطف واکسیناسیون و آنتی‌بیوتیک‌ها یک بیماری نادر محسوب می‌شود. البته بهتر است حتماً علائم عفونت گوش را جدی بگیرید و دراسرع‌وقت به پزشک مراجعه کنید. شروع زودهنگام درمان عفونت استخوان پشت گوش می‌تواند از عوارض شدید آن پیشگیری کند.
علائم و نشانه‌های عفونت استخوان پشت گوش
علائم عفونت استخوان پشت گوش معمولاً چند روز پس از عفونت گوش میانی ایجاد می‌شود و ممکن است به نظر برسد که عفونت گوش بدتر شده است. حتی ممکن است پس از برطرف‌شدن عفونت گوش علائم این بیماری شروع شود. درهرصورت علائم ماستوئیدیت عبارت‌اند از:
- درد شدید و ضربان‌دار در داخل یا اطراف گوش
- خروج چرک یا مایعات دیگری از گوش
- کاهش شنوایی در گوش آسیب‌دیده
- قرمزی، تورم و حساسیت پشت گوش آسیب‌دیده
- بروز مشکلات شنوایی، مانند احساس صدای زنگ در گوش
- احساس وجود یک استخوان خمیری یا نرم پشت گوش
- سردرد، سرگیجه یا گیجی
- تب و لرز
- ایجاد آبسه مغزی
- انتشار بوی بد از گوش
- احساس اینکه گوش بیرون‌زده یا به جلو هل داده شده است
همچنین جالب است بدانید که کودکان ۲ساله و کوچک‌تر علاوه بر علائم بالا ممکن است گوش آسیب‌دیده خود را بکشند و شلوغ یا کم‌تحرک شوند.
چگونه عفونت استخوان پشت گوش را تشخیص دهیم؟
برای تشخیص عفونت استخوان پشت گوش، یک پزشک متخصص ابتدا معاینه‌ای فیزیکی انجام می‌دهد. در این فرایند با استفاده از یک اتوسکوپ فضای داخلی گوش را مشاهده می‌کند و نشانه‌هایی مانند تب، درد، خروج مایع از گوش یا تغییر رنگ پوست و تورم را بررسی می‌کند. البته استخوان ماستوئید در گوش داخلی قرار دارد و ممکن است به دلیل وجود عفونت قابل‌مشاهده نباشد؛ به همین خاطر برای اطمینان از تشخیص عفونت در این استخوان باید آزمایش‌های دیگری نیز انجام شود که برخی از آن‌ها شامل موارد زیر است:
- آزمایش‌های خون: ممکن است پزشک‌ها انجام آزمایش خون را برای بررسی تعداد گلبول‌های سفید و اطمینان از وجود عفونت تجویز کنند
- سی‌تی‌اسکن: گاهی اوقات انجام سی‌تی‌اسکن نیز برای نشان‌دادن میزان عفونت، وجود عارضه در جمجمه، وجود آبسه مغزی، تغییرات استخوان ماستوئید یا میزان مایع گوش میانی ضروری است
- ام‌آرآی: یکی دیگر از روش‌های تصویربرداری نیز ام‌آرآی است که تصویری سه‌بعدی از بافت‌های مغز و گوش ارائه می‌دهد و پزشکان برای برخی بیماران تجویز می‌کنند
درمان عفونت استخوان پشت گوش (خانگی و پزشکی)
عفونت استخوان پشت گوش یک بیماری جدی است و درصورتی‌که درگیر این بیماری هستید، باید حتماً تحت درمان پزشکی قرار گیرید. در واقع اگر علائم عفونت گوش مثل گوش‌درد، ترشح چرک یا مشکل شنوایی را تجربه می‌کنید، باید دراسرع‌وقت به پزشک متخصص مراجعه کنید. زیرا همان‌طور که قبلاً گفتیم تشخیص زودهنگام شانس موفقیت درمان را افزایش می‌دهد. برای درمان این عارضه معمولاً از آنتی‌بیوتیک‌ها و در موارد حاد از جراحی استفاده می‌شود. در ادامه مقاله با هر یک از روش‌ها بیشتر آشنا می‌شویم:
آنتی‌بیوتیک‌ها
مهم‌ترین و متداول‌ترین روش درمان عفونت استخوان پشت گوش تجویز آنتی‌بیوتیک‌های قوی است. در مواردی که کمتر خفیف هستند، داروها به‌صورت خوراکی مصرف می‌شوند؛ اما در موارد شدیدتر بیمار باید در بیمارستان بستری شود و آنتی‌بیوتیک‌ها را به شکل تزریق وریدی دریافت کند. همچنین پس از ترخیص از بیمارستان نیز باید مصرف آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی در خانه ادامه دهد.
عمل جراحی
روش دوم برای درمان عفونت استخوان پشت گوش جراحی است. البته معمولاً در شرایطی که عفونت با مصرف آنتی‌بیوتیک برطرف نشود، پزشک‌ها انجام جراحی را توصیه کنند. جراحی به دو شکل مختلف انجام می‌شود که باتوجه‌به شرایط هر بیمار روش مناسب تعیین می‌شود. این روش‌ها عبارت‌اند از:
- میرینگوتومی: یک روش متداول برای جراحی ماستوئیدیت روش میرینگوتومی است که در طی آن مایع گوش میانی را تخلیه می‌کنند. در طول جراحی میرینگوتومی، پزشک سوراخ کوچکی در پرده گوش ایجاد می‌کند تا مایع گوش میانی تخلیه شود و فشار در این قسمت کاهش یابد. همچنین ممکن است یک لوله کوچک از این قسمت به سمت بیرون قرار داده شود تا سوراخ مورد نظر بسته نشود و خروج مایع عفونی ادامه یابد. درنهایت معمولاً پس از ۶ تا ۱۲ ماه لوله خودبه‌خود می‌افتد. البته در کنار جراحی همچنان باید مصرف آنتی‌بیوتیک را ادامه دهید.
- ماستوئیدکتومی: روش دوم برای جراحی این نوع عفونت گوش ماستوئیدکتومی است که در طی آن قسمت عفونی استخوان ماستوئید خارج می‌شود. در شرایطی که عارضه‌ای مانند لخته خون، آبسه، توده متورم عفونی، فرسایش استخوان و… وجود داشته باشد معمولاً این روش انجام می‌شود.
درمان خانگی
همان‌طور که اشاره کردیم این نوع عفونت یک بیماری جدی است؛ در نتیجه درمان خانگی آن امکان‌پذیر نیست و حتماً باید تحت‌نظر یک پزشک قرار گیرید. زیرا ممکن است عفونت گسترش یابد و عوارض شدیدی ایجاد کند. البته شما می‌توانید برخی مراقبت‌های خانگی را در کنار درمان اصلی انجام دهید که شانس بهبودی‌تان را افزایش می‌دهد. این نکات شامل موارد زیر است:
- مصرف مسکن‌های بدون نسخه مثل استامینوفن یا ایبوپروفن در کاهش درد، ناراحتی و سایر علائم مثل تب مؤثر است
- در صورت امکان در طول درمان از سفر هوایی خودداری کنید، زیرا افزایش ارتفاع و کاهش فشار هوا با ایجاد اختلال در فشار گوش ممکن است درد گوش را تشدید کند
- استفاده از یک‌پارچه گرم و مرطوب در ناحیه پشت گوش به کاهش درد و تورم کمک می‌کند
- برای جلوگیری از تشدید عفونت از ورود آب به گوش آسیب‌دیده‌تان خودداری کنید. برای مثال هنگام شنا یا دوش‌گرفتن از گوش‌گیر استفاده کنید
عوامل ایجاد عفونت استخوان پشت گوش چیست؟
عواملی مختلفی باعث بروز عفونت استخوان پشت گوش با همان ماستوئیدیت می‌شوند. در ادامه با برخی از این عوامل بیشتر آشنا می‌شویم:
عفونت گوش
عفونت‌های گوش، به‌ویژه عفونت‌های گوش میانی، شایع‌ترین علت عفونت استخوان پشت گوش هستند. برای مثال، اگر فردی دوره درمانش را قطع کند یا اینکه عفونت به درمان مقاوم باشد، ممکن است عفونت به استخوان پشت گوش گسترش یابد و آن را نیز درگیر کند.
کلستئاتوم
گاهی اوقات ممکن است افراد بدون عفونت گوش نیز دچار ماستوئیدیت شوند. برای مثال عارضه‌ای به نام کلستئاتوم نیز باعث ایجاد عفونت می‌شود. کلستئاتوم، به رشد غیرطبیعی سلول‌های پوست در گوش میانی گفته می‌شود که باعث انسداد این قسمت از گوش می‌شود؛ در نتیجه مایعاتی که باید خارج شوند مسدود شده و باکتری‌ها تکثیر می‌شوند که منجر به بروز ماستوئیدیت می‌شود. کلستئاتوم همچنین می‌تواند باعث ایجاد پولیپ گوش شود که ممکن است باعث تشدید این شرایط شود.
آسیب فیزیکی
ضربه یا آسیب فیزیکی به گوش یا سر نیز ممکن است منجر به ماستوئیدیت شود. در واقع چنین صدماتی ممکن است مسیری برای ورود باکتری‌ها به داخل گوش ایجاد کنند.
اختلالات سیستم ایمنی
افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند بیشتر مستعد ابتلا به عفونت هستند، مثل عفونت‌هایی که منجر به ماستوئیدیت می‌شوند. در واقع سیستم ایمنی آن‌ها نمی‌تواند به طور مؤثر با عفونت‌ها مبارزه کند.
آیا عفونت استخوان پشت گوش دائمی است؟
خوشبختانه عفونت استخوان پشت گوش یک بیماری دائمی نیست و قابل‌درمان است. البته درمان آن کمی دشوار است؛ زیرا استخوان ماستوئید در عمق گوش قرار دارد و قابل‌دسترسی مستقیم نیست. بااین‌وجود با تشخیص و درمان زودهنگام و مناسب مثل مصرف آنتی‌بیوتیک یا انجام جراحی می‌توان با موفقیت از عوارض جدی این بیماری جلوگیری کرد.
آیا عفونت استخوان پشت گوش خطرناک است؟
اگر این بیماری تحت درمان مناسب نباشد یا عفونت مقاوم به درمان باشد، ممکن است خطرناک باشد و مشکلات جدی برای سلامتی ایجاد کند. البته عوارض خطرناک ماستوئیدیت با پیشرفت پزشکی بسیار کمتر از گذشته است. بااین‌حال برخی عوارض شدید این بیماری شامل موارد زیر است:
- فلج صورت
- کم‌شنوایی جزئی یا کامل
- عفونت گوش داخلی (لابیرنتیت)
- تورم در مغز (آنسفالیت)
- سرگیجه
- مننژیت؛ عفونت باکتریایی بافت‌های محافظ مغز و نخاع
- آبسه اپیدورال؛ ایجاد توده‌ای از عفونت و چرک در قسمت بیرونی مغز و نخاع
- سپسیس؛ یعنی انتشار عفونت در سراسر بدن
- گسترش عفونت باکتریایی از طریق خون در سرتاسر بدن و رسیدن به اندام‌ها از جمله مغز و استخوان‌های جمجمه
جمع‌بندی
ر این مقاله راجع به علل، علائم و درمان عفونت استخوان پشت گوش یا ماستوئیدیت صحبت کردیم. این بیماری در اثر ایجاد عفونت باکتریایی در استخوان ماستوئید در گوش داخلی ایجاد می‌شود. ماستوئیدیت به دلایل متعددی مثل عفونت گوش، انسداد گوش میانی، آسیب فیزیکی به گوش یا اختلال در سیستم ایمنی بدن بروز می‌یابد. متأسفانه این بیماری باعث بروز علائمی مثل کاهش شنوایی، درد شدید و… می‌شود. همچنین در صورت عدم درمان عوارض جانبی جدی مثل ناشنوایی، مننژیت و… به همراه دارد. درمان این بیماری نیز از طریق مصرف آنتی‌بیوتیک یا در موارد شدید جراحی انجام می‌شود.
سوالات متداول
چرا باید به عفونت استخوان پشت گوش اهمیت دهیم؟
اگر استخوان پشت گوش دچار عفونت شود، باعث بروز علائم شدیدی می‌شود. همچنین به دلیل بافت متفاوت این استخوان عفونت به‌سرعت گسترش می‌یابد و قسمت زیادی از آن را درگیر می‌کند. حتی ممکن است به سایر قسمت‌های بدن نیز گسترش یابد.
آیا داروهای گیاهی برای درمان عفونت استخوان پشت گوش موثرند؟
خیر، این نوع عفونت شدید است و حتماً باید تحت درمان پزشکی قرار گیرد و در صورت عدم درمان مناسب ممکن است با عوارض جانبی متعددی همراه باشد.
آیا عفونت استخوان پشت گوش به سایر قسمت‌های بدن منتقل می‌شود؟
بله این بیماری در صورت عدم درمان ممکن است در بدن گسترش‌یافته و حتی اندام‌های مهم بدن از جمله مغز یا بافت‌های محافظت‌کننده آن را نیز درگیر کند.
