چگونه می توانيم از کم شنوایی و عوارض آن در فرزندمان پيشگيری کنيم؟

والدین عزیز، آیا تاکنون به اهميت شنوایی در زندگی کودک خود فکر کرده اید؟

آیا به این موضوع فکر کرده اید که چرا باید کم شنوایی را هر چه زودتر تشخيص بدهيم؟

بطور متوسط سالانه حدود 7000 نوزاد مبتلا به کم شنوایی مادرزادی در کشور متولد می شوند. با توجه به اینکه تعداد بسيار بيشتری نيز بعد از تولد و یا به دنبال بيماری هایی که شنوایی را هم درگير می کنند، دچار کم شنوایی می شوند، غربالگری شنوایی سراسری اهميت خود را نشان می دهد.

شنوایی رکن اصلی در کسب مهارت های زبانی است. کم شنوایی نوزاد را نمی توان به چشم دید و نوزاد نمی تواند کم شنوایی خود را به زبان بیاورد. حتی در صورتی که کم شنوایی نوزاد کمتر از 50 درصد باشد و یا فقط یک گوش نوزاد کم شنوا یا ناشنوا باشد، صداسازی، گریه و مهارت های اولیه شنوایی-گفتاری او می تواند بسیار شبیه نوزادان سالم باشد. ماه ها و سال های نخست زندگی برای رشد مهارت های گفتاری و زبانی اهمیت بسیار دارد. نوزاد کم شنوا بسته به میزان، نوع و شکل کم شنوایی با دشواری هایی در کسب مهارت های شنیداری، گفتاری و زبان آموزی روبرو خواهد شد. کم شنوایی مشکلات عاطفی، روحی و آموزشی زیادی را برای کودک ایجاد می کند و تا حد بسیاری آینده او و زندگی خانواده او را دچار آسیب خواهد کرد.

[ps2id id=’section2′ target=”/]غربالگری شنوایی نوزادان

از سال 2000 که کمیته مشترک شنوایی نوزادان آمریکا (شامل انجمن های پزشکی تخصصی گوش و حلق و بینی، اطفال، شنوایی و گفتار آمریکا و مراکز مرتبط) منشور طرح جامع بيماریابی جهانی شنوایی نوزادان یا UNHS (Universal Newborn HearingScreening) تصویب کردند (که تاکنون چند بار ویرایش و تکمیل شده است)، بر غربالگری شنوایی تمامی نوزادان و شیرخواران بلافاصله پس از تولد تاکید شده است. در آخرین ویرایش منشور فوق، روش غربالگری با استفاده توام از دو دستگاه TEOAE و AABR تعيين شده و در حال حاضر تمامی نوزادان و شیرخواران در آمریکا بلافاصله پس از تولد در زایشگاه با روش های فوق آزمایش می شوند.

در روشTEOAE  یک پروب کوچک داخل مجرای گوش نوزاد قرار می گيرد و دستگاه بصورت یک اسکن شنوایی به طور اتوماتيک صدایی را وارد گوش نوزاد کرده و بازتاب آن را پردازش می کند. در صورت سلامت مسیر انتقال صدا به گوش میانی و عدم وجود هرگونه عفونت در گوش میانی و نیز سلامت حلزون سیستم حلزون شنوایی، نتيجه ی تست گذر (Pass) خواهد بود و در صورت وجود مشکل در هر یک از قسمت های فوق، نتیجه ی ارجاع (Referral) گزارش می شود.

در آزمایشAABR  چند الکترود سطحی کوچک روی سر و پشت گوش ها چسبانده شده و این بار مسير عصب شنوایی از حلزون تا ساقه مغز مورد بررسی قرار می گيرد. این آزمایش نيز ساده، بدون ناراحتی برای نوزاد، سریع (حدود 15 دقيقه برای هر دو گوش) می باشد. مجددا در صورت سلامت مسير عصب شنوایی بطور اتوماتيک عبارت گذر (Pass) و در غیر این صورت ارجاع (Referral) گزارش می شود.

نوازدی سالم است که در هر دو آزمایش نتيجه گذر (Pass) باشد و در صورت نتایج ارجاع (Referral) آزمایش های تخصصی تشخيص محل ضایعه و سنجش آستانه شنوایی انجام و نوزاد جهت معالجه یا توانبخشی ارجاع می شود.

کميته مشترک شنوایی نوزادان و شيرخواران ایران (شامل معاونت پيشگيری سازمان بهزیستی کشور، انجمن علمی شنوایی شناسان ایران، انجمن علمی متخصصين گوش و حلق و بينی ایران، انجمن علمی پزشکان نوزادان ایران و چند نهاد دولتی وNGO  و دانشگاهی دیگر) همگی ضمن تائيد منشور UNHS سعی دارند تا این طرح را بومی کرده و در ایران نيز عملياتی کنند.

از آنجائی که کم شنوایی اکتسابی نيز می تواند بعد از تولد و طی چند ماه اول زندگی شيرخوار و یا کودک را دچار کند، بهتر است پس از غربالگری شنوایی تا سن 5 سالگی در دوره های 6 ماهه یا یک ساله مجدداً آزمایش تکرار شود تا طی مراحل رشد از سلامت کامل شنوایی هر دو گوش مطمئن باشيم. بدین ترتيب می توانيم سن تشخيص کم شنوایی را که متاسفانه در کشور ما بسيار بالا است (حدود 4 سال) به پایين ترین سطح خود برسانيم.

[ps2id id=’section3′ target=”/]روش کار و ملاحظات

ابتدا بهتر است شرایط حضور نوزاد یا شيرخوار در آزمون بيماریابی شنوایی را تشریح کنيم. جهت حضور در مراکز غربالگری شنوایی آمادگی خاصی لازم نيست. کافی است به مراکز غربالگری شنوایی تماس گرفته و درخواست نوبت کنيد.

روز آزمون بهتر است نوزاد یا شيرخوار حمام شده باشد و دچار هيچ گونه بيماری (مثل سرماخوردگی) نباشد و از آخرین بيماری او حداقل 2 هفته گذشته باشد.

اگر چه جامع ترین روش غربالگری شنوایی انجام همزمان هر دو روشAABR و TEOAE می باشد، ولی برخی مراکز ممکن است به دستگاه AABR مجهز نباشند.

باید بدانيم قبولی نوزاد در آزمون TEOAE تنها دليل بر سلامت شنوایی در مسير گوش خارجی، گوش ميانی و حلزون شنوایی است و به هيچ وجه مسير عصبی شنوایی را بررسی نمی کند و ممکن است نوزادی که در آزمون  TEOAEقبول شده باشد دچار آسيب در عصب شنوایی (عصب هشتم مغزی) و مسير عصبی شنوایی تا قشر مغز (مسير عصبی که از پل مغزی و ساقة مغز می گذرد) باشد و با این وجود در آزمون غربالگری شنوایی قبول شود.

دقيقاً به همين دلایل کميتة مشترک شنوایی نوزادان آمریکا و پس از آن کميته مشترک شنوایی نوزادان ایران انجام غربالگری شنوایی را به روش توام موکداً توصيه می کند.

پس از اطمينان از اینکه مرکز غربالگری به هر دو دستگاه مجهز است، به مرکز غربالگری شنوایی مراجعه کنيد. شنوایی شناس (ادیولوژیست) هر دو آزمون را برای نوزاد یا شيرخوار شما انجام می دهد. اگر نوزاد در هر دو روش قبول شد، شنوایی او کاملاً سالم است. در صورتی که کودک در آزمون غربالگری شنوایی (حتی یکی از دو روش فوق) رد شد: “نگران نشوید و نترسيد.” اجازه بدهيد ادیولوژیست مراحل بررسی شنوایی بالينی را شروع کند و نوزاد یا شيرخوار شما باید مراحل آزمون های تشخيصی شنوایی را بگذراند.

در این مرحله مجموعة آزمون های بالينی با آزمون آناليز گوش ميانی (تمپانومتری، رفلکس اکوستيک) شروع می شود و ادیولوژیست بدنبال عفونت یا ترشح در گوش ميانی، نقص ساختاری جنينی در گوش ميانی است. اگر نوزاد شما سنی کمتر از 3 ماه دارد، باید دستگاه تمپانومتری خاص نوزادان (دارای پروب تون 1000 هرتز) بکار برده شود و دستگاه های معمول تمپانومتری برای این نوزادان قابل استفاده نيست.

مرحلة بعدی آزمون  ASSR است. این آزمون قطيعت افت شنوایی در حلزون، عصب شنوایی و مسير عصبی شنوایی در پل مغزی و ساقه مغز را بررسی می کند.

اگر نوزاد در دو آزمون فوق (آناليز گوش ميانی و ASSR) سالم بود (که خيلی نادر است)، به عنوان سالم در نظر گرفته می شود. در صورتی که در آزمون آناليز گوش ميانی دچار مشکل تشخيص داده شد باید نتایج جهت درمان به متخصصين گوش و حلق و بينی ارجاع شود.

در صورتی که آناليز گوش ميانی نتایج سالم را نشان بدهد ولی در  ASSRکم شنوایی قطعی باشد، آزمون های بعدی جهت تشخيص محل ضایعه شامل  DPOAE، EcoGو Diagnostic ABR می باشد.

نتایج مجموعه آزمون های فوق امکان درمان را بررسی کرده و نوزاد جهت مراحل درمان یا بهره مندی از خدمات توانبخشی شنيداری مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت.

[ps2id id=’section4′ target=”/]چند نکتة مهم

1) آزمون های غربالگری (بيماریابی) شنوایی (AABR و TEOAE) و آزمون های تکميلی پس از آن ها (Immittance وABR ، ASSR،ECoG،DPOAE ) هيچ گونه درد یا آثار ناراحت کننده ای برای نوزاد شما نخواهد داشت.

2) در این آزمون ها هيچ گونه اشعه یا محرک خطرناکی استفاده نمی شود و حتی تکرار آزمون به صورت متعدد هيچ گونه عوارضی برای نوزاد یا شيرخوار ندارد.

3) ترس از نتيجه منفی در آزمون های غربالگری نباید موجب پرهيز از شرکت در این آزمون ها شود. باید بدانيد که نتایج منفی در این آزمون ها نادر و در اکثر موارد این نتایج ناشی از بيماری هایی است که قابل درمان می باشند و نباید باعث نگرانی شما باشد.

4) با توجه به اینکه کودک شما تا سن 4 سالگی در معرض بيماری های مختلفی است که می توانند شنوایی کودک شما را متأثر کنند، بهتر است تا سن 4 سالگی هر 6 ماه یک بار یا سالی یک بار آزمون شنوایی را تکرار کنيد.

5) در برخی موارد ممکن است شنوایی در بدو تولد طبيعی باشد، ولی نوزاد به علت سابقه برخی بيماری ها و درمان های پس از تولد (نوزادانی که پس از تولد در NICU قرار می گيرند، نوزادانی که دچار زردی شدید نوزادی شده اند و خون آنها عوض شده است، نوزادانی که دچار هيپوکسی نوزادی شده اند و پس از تولد به علت نرسيدن اکسيژن و مشکلات تنفسی کبود شده اند)، در معرض کم شنوایی تأخيری پيشرونده باشد. در این موارد با ادیولوژیست خود جهت مونيتورینگ (پایش های دوره ای) شنوایی نوزادتان همکاری کنید.