سرگیجه در بارداری یکی از تجربههایی است که بسیاری از زنان ممکن است با آن روبهرو شوند. این حالت میتواند به دلایل مختلفی از جمله تغییرات هورمونی، افزایش حجم خون یا افت فشار خون ایجاد شود. درک علل و نشانههای سرگیجه در این دوره اهمیت زیادی دارد، زیرا آگاهی از این موضوع میتواند به مدیریت بهتر آن و پیشگیری از عوارض احتمالی کمک کند. در ادامه ضمن آنکه بررسی میکنیم سرگیجه در بارداری نشانه چیست ؟ به روشهای پیشگیری و درمان آن هم میپردازیم.
آیا سرگیجه طبیعی است؟
سرگیجه در دوران بارداری به عنوان یک تغییر طبیعی در بدن زن شناخته میشود. این حالت معمولاً به دلیل تغییرات هورمونی و فیزیکی، مانند افزایش حجم خون و تغییرات در سیستم گردش خون، ایجاد میشود. فشار خون پایین، کمبود مواد مغذی یا خواب ناکافی نیز ممکن است از عوامل مؤثر در بروز سرگیجه باشند. در بیشتر مواقع، این حالت موقتی بوده و پس از مدتی برطرف میشود. با این حال، اگر سرگیجه به طور مکرر یا شدید رخ دهد، بهتر است برای بررسی علل آن به پزشک مراجعه شود.
علل سرگیجه
بسیاری از زنان باردار با سرگیجه در این دوران سخت، مواجه میشوند که بسیار آزاردهنده است. اکثرا میخواهند بدانند که علت سرگیجه در بارداری چیست تا برای رفع آن اقدامات لازم را انجام دهند. طبق تحقیقاتی که انجام شده است، در دوران بارداری ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد که برخی از آنها طبیعی بوده و برخی دیگر نیازمند توجه پزشکی هستند. در این بخش به بررسی علل مختلف سرگیجه در دوران بارداری میپردازیم.
فشار خون پایین
کاهش فشار خون را میتوان در فهرست اصلیترین دلیل سرگیجه در بارداری قرار داد. این وضعیت بهویژه در سه ماهه اول بارداری شایع است، زمانی که تغییرات هورمونی و افزایش حجم خون به بدن وارد میشود. افت فشار خون میتواند باعث کاهش خونرسانی به مغز شود و فرد احساس سبکی سر یا سرگیجه کند. در برخی موارد، بلند شدن سریع از حالت نشسته یا خوابیده نیز ممکن است فشار خون را پایین بیاورد و باعث سرگیجه شود.
سنگکوپ vasovagal
سنگکوپ vasovagal نوعی سرگیجه است که ناشی از تحریک عصب واگ است. این وضعیت معمولا در هنگام استرس یا اضطراب رخ میدهد و باعث کاهش ضربان قلب و افت فشار خون میشود. در دوران بارداری، تغییرات هورمونی و روانی موجب بروز این نوع سرگیجه میشود. احساس ضعف، سبکی سر و حتی از دست دادن هوشیاری از علائم احتمالی آن به شمار میرود.
گرسنگی
برخی از مادران باردار هم هنگام مراجعه به پزشک میپرسند که سردرد سرگیجه در بارداری نشانه چیست و از این شکایت میکنند که این دو مشکل را همزمان با هم تجربه میکنند. در اکثر مواقع گرسنگی یا کاهش قند خون باعث بروز سردرد و سرگیجه در این دوران است. در صورتی که بدن بهطور منظم مواد غذایی دریافت نکند، سطح گلوکز خون کاهش یافته و انرژی مورد نیاز بدن تأمین نمیشود. این کاهش سطح قند خون ممکن است منجر به سرگیجه و ضعف عمومی گردد. به همین دلیل توصیه میشود که زنان باردار از وعدههای غذایی منظم و خوراکیهای سالم استفاده کنند.
تهوع صبحگاهی
تهوع صبحگاهی یکی از علائم رایج بارداری است و میتواند باعث سرگیجه شود. این وضعیت معمولاً در سه ماهه اول بارداری مشاهده میشود و به دلیل تغییرات هورمونی در بدن ایجاد میگردد. تهوع ممکن است بهخصوص در هنگام صبح و به دلیل کاهش قند خون بروز کند، که به نوبه خود سرگیجه را ایجاد میکند.
مقاومت به انسولین
در دوران بارداری، بهویژه در سه ماهه دوم و سوم، بدن ممکن است دچار مقاومت به انسولین شود. این وضعیت موجب افزایش سطح قند خون و تغییر در نحوه استفاده بدن از گلوکز میشود. این اختلال در متابولیسم گلوکز باعث احساس ضعف و سرگیجه میگردد. زنان باردار باید تحت نظر پزشک برای کنترل این وضعیت قرار گیرند تا از بروز مشکلات جدی جلوگیری شود.
فعالیت بیش از حد ذهنی و فیزیکی
فعالیتهای ذهنی و فیزیکی بیش از حد در دوران بارداری ممکن است باعث سرگیجه شود. فشار زیاد بر بدن یا ذهن موجب خستگی، کاهش انرژی و ناتوانی در تأمین اکسیژن کافی به مغز میشود. همچنین، فعالیت بیش از حد ممکن است موجب افت فشار خون یا کمبود مواد مغذی شود و باعث ایجاد سرگیجه شود.
مشکلات سلامتی جدیتر
اگرچه سرگیجه در دوران بارداری موضوع غیرمنتظرهای نیست، اما در برخی از زنان، نشانه مشکل جدیتری مانند فشار خون بالا، عفونت یا لخته شدن خون است. مشکلات سلامتی مختلف مانند کمخونی، عفونتها یا بیماریهای تیروئیدی بهطور مستقیم یا غیرمستقیم باعث سرگیجه در دوران بارداری میشوند. کمخونی یکی از علتهای رایج سرگیجه است، زیرا کمبود گلبولهای قرمز موجب کاهش اکسیژن رسانی به بدن و سرگیجه میشود. از طرف دیگر، عفونتها و اختلالات تیروئیدی نیز باعث تغییرات در متابولیسم بدن و بروز سرگیجه میشوند.
روشهای پیشگیری از سرگیجه
برای پیشگیری از سرگیجه در دوران بارداری، زنان باردار میتوانند با رعایت چندین روش ساده و مؤثر، از بروز این مشکل جلوگیری کنند.
ایستادن آرام
زنان بارداری که دچار سنگکوپ vasovagal میشوند، میتوانند با ایستادن آرام از افت فشار خون ناگهانی جلوگیری کنند. در هنگام بلند شدن از حالت نشسته یا خوابیده، فشار خون ممکن است کاهش یابد و باعث سرگیجه شود. با سفت کردن عضلات پا هنگام ایستادن، خونرسانی به مغز بهبود مییابد و از بروز سرگیجه جلوگیری میشود.
ورزش با احتیاط
ورزش به تقویت سلامت قلب و بدن در دوران بارداری کمک میکند، اما باید با دقت و تحت نظر پزشک انجام شود. افزایش شدت فعالیتهای ورزشی باید به تدریج و با مشورت پزشک صورت گیرد تا از بروز مشکلاتی مانند افت فشار خون یا خستگی شدید جلوگیری شود.
خوردن وعدههای غذایی کوچک در طول روز
مصرف وعدههای غذایی کوچک و متعادل به خصوص غذاهایی غنی از پروتئین مانند تخممرغ میتواند از افت قند خون و سرگیجه جلوگیری کند. خوردن وعدههای غذایی منظم، بهویژه غذاهای با فیبر و پروتئین، میتواند انرژی بدن را در طول روز تأمین کند و از بروز سرگیجه پیشگیری نماید.
نوشیدن مقدار زیاد آب
هیدراته نگه داشتن بدن یکی از راههای مؤثر برای جلوگیری از سرگیجه است. نوشیدن آب کافی به حفظ فشار خون و گردش خون مناسب کمک میکند و مانع از افت ناگهانی فشار خون و سرگیجه شود.
کاهش استرس و اضطراب
استرس و اضطراب بهطور مستقیم بر بدن تأثیر گذاشته و موجب سرگیجه میشوند. برای کاهش استرس، زنان باردار میتوانند از حمایت خانواده و دوستان بهره ببرند، به سلامت روانی خود توجه کنند و تمرینات تنفس عمیق را انجام دهند. این اقدامات کمک میکند تا بدن در دوران بارداری آرامتر باشد و سرگیجه کمتری ایجاد شود.
خوابیدن به سمت چپ بدن
خوابیدن به سمت چپ به جلوگیری از فشار بر کبد و بهبود جریان خون به جنین کمک میکند. این وضعیت باعث کاهش فشار بر عروق اصلی بدن میشود و از افت خونرسانی به مغز و سرگیجه جلوگیری میکند. این روش ساده به زنان باردار کمک میکند تا در طول شب راحتتر استراحت کنند و از سرگیجه صبحگاهی پیشگیری نمایند.
روشهای درمان سرگیجه
حال که میدانیم سرگیجه در دوران بارداری نشانه چیست باید برای درمان آن اقدام کنیم که بهترین کار مراجعه به معتبرترین کلینیک سرگیجه است. البته روش درمان سرگیجه در دوران بارداری بسته به علت آن متفاوت است؛ بهعنوان مثال مشکلات جدی سلامت قلب، نیاز به درمان و نظارت توسط پزشکان حاذق و متخصص در این حوزه دارد و زمانی هم که بیمار از سرگیجه مداوم رنج میبرد، لازم است به مراکز درمانی و پزشک مرتبط مراجعه کند و تحت درمان تخصصی قرار بگیرد.
در حالت کلی پزشک علائم را تحت نظر میگیرد و ابتدا درمانهای خانگی را توصیه میکند. در صورتیکه درمانهای خانگی موثر نباشد، درمانهای تخصصی انجام میشود که بسته به وضعیت بیمار و علت سرگیجه انتخاب و اجرا میشود که عبارتاند از:
- توصیه مصرف ویتامین B-6 و داکسیلامین (یونیسوم) برای تهوع صبحگاهی
- تجویز داروهای ضد تهوع
- تغییرات در شیوه زندگی و رژیم غذایی برای مدیریت کمبود قند خون
- انسولین یا داروهای دیگر برای دیابت بارداری
- آنتیبیوتیکها، در صورتی که سرگیجه ناشی از عفونت باکتریایی باشد
عوارض احتمالی سرگیجه
متاسفانه افراد خصوصا مادران باردار در صورت ابتلا به سرگیجه و درمان نشدن، در خطر عوارض احتمالی این حالت قرار میگیرند. مثل زمین خوردن، آسیب به جنین و مادر، افزایش استرس و اضطراب به دلیل انجام ندادن درست امور روزمره و موارد دیگر که مادر را آزار میدهد.
علاوه بر این ابتلای مادران باردار به سینوزیت و سرگیجه انجام اقداماتی مانند رانندگی، بلند کردن اجسام سنگین و برخی از کارهای دیگر را با خطر همراه میکند. پزشک میتواند مشاورههایی در خصوص روشهای مدیریت سرگیجه و اینکه آیا ادامه رانندگی ایمن است یا نه، ارائه دهد.
زمانی که یک مشکل جدی بهداشتی باعث سرگیجه میشود، خطر آسیب به مادر و جنین افزایش مییابد. مادر ممکن است دچار زایمان زودرس، فشار خون بالا یا مشکلات دیگر قلبی شود که برخی از آنها مانند آمبولی ریه، تهدیدکننده هستند. به همین دلیل، مشاوره با پزشک در مورد هر نوع سرگیجه بسیار ضروری است.
البته برخی از افراد دچار سرگیجه وضعیتی میشوند و میخواهند بدانند که سرگیجه وضعیتی چند روز طول میکشد؟ این نوع سرگیجه زمانی رخ میدهد که زن باردار (یا حرف فرد دیگری) سرش را حرکت میدهد یا با سرعت زیاد وضعیت سرش را تغییر میدهد. این حالت اغلب کوتاهمدت است و در صورتی که فرد ساکن بماند و حرکتی نکند، زود از بین میرود. جالب است بدانید که این وضعیت اغلب به دلیل مشکلات گوش رخ میدهد.
از آنجا که ساختار گوش انسان پیچیده است و با بروز مشکلاتی حتی کوچک، احتمال بروز سرگیجه وضعیتی وجود دارد؛ لازم است برای تشخیص و درمان درست، لازم است حتما به مراکز تخصصی گوش مانند مرکز درمانی سمعک ملا صدرا، مراجعه شود. زیرا یکی از خطرناکترین عارضه سرگیجه و حالت تهوع در بارداری خصوصا سرگیجه وضعیتی، زمین خوردن و آسیب دیدگی ناشی از آن است که سلامت مادر و جنین را به خطر میاندازد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
متاسفانه برخی از زنان باردار دچار سرگیجه شدید میشوند؛ در مراجه به پزشک خواستار آن هستند که بدانند سرگیجه شدید در بارداری نشانه چیست و چطور میتوانند آن را رفع کنند. همانطور که گفتیم سرگیجه یک مشکل رایج در دوران بارداری است و معمولاً دلیلی برای نگرانی ندارد. زمانی که این حالت شدید باشد، باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه شود.
خصوصا اگر سرگیجه بیشتر از حد معمول طول بکشد، بلافاصله با پزشک یا ماما تماس بگیرید تا راهنمایی بیشتر دریافت کنید. بهتر است واکنش سریع و به موقع داشته باشید و مراقبتهای لازم را دریافت کنید و درمان خود را به تعویق نیندازید.
پزشک مواردی همچون کندشدن جریان خون، گرسنگی زیاد، مقاومت به انسولین، کمخونی و حتی فشار به رحم به دلیل بزرگتر شدن جنین را بررسی میکند. در حال تکلی هر کسی که با علائم زیر مواجه شود باید فورا به پزشک مراجعه کند:
- تنگی نفس شدید
- تشنج
- سرگیجه همراه با تب
- هرگونه نشانه از زایمان زودرس، مانند انقباضات، پاره شدن کیسه آب یا ترشح مایع از واژن
جمعبندی
سرگیجه در دوران بارداری به دلایل متفاوتی از جمله تغییرات فیزیولوژیک بدن مادر بروز میکند و در بسیاری از موارد طبیعی است. با این حال، توجه به نشانههای هشداردهنده و مشورت با پزشک در مواقع لازم اهمیت ویژهای دارد. رعایت سبک زندگی سالم و دریافت اطلاعات کافی درباره وضعیت بدن در این دوران میتواند به کاهش نگرانیها و بهبود کیفیت زندگی کمک کند.