سرگیجه در کودکان به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود که معمولاً نشان‌دهنده مشکل در سیستم تعادلی بدن یا مشکلات دیگر سلامتی است. این وضعیت می‌تواند به دلایل ساده‌ای مانند خستگی، کم‌آبی بدن یا حتی سرماخوردگی ایجاد شود، اما در موارد پیچیده‌تر ممکن است نشانه‌ای از مشکلات جدی‌تری مانند اختلالات گوش داخلی، مشکلات قلبی یا عصبی باشد. در این مقاله، به بررسی اصلی‌ترین علت سرگیجه در کودکان خواهیم پرداخت تا والدین بتوانند بهتر درک کنند که چرا کودکشان دچار این وضعیت می‌شود و چه اقداماتی باید انجام دهند.
سرگیجه در کودکان چیست؟
سرگیجه در کودکان به‌عنوان یک اختلال پیچیده و چندعاملی شناخته می‌شود که می‌تواند ناشی از عوامل نورولوژیک، وستیبولار، قلبی-عروقی و حتی روان‌شناختی باشد. سرگیجه می‌تواند با احساس حرکت کاذب، عدم تعادل یا بی‌ثباتی همراه باشد که تاثیر به‌سزایی روی کیفیت زندگی کودک و عملکرد تحصیلی او دارد.
همان‌طورکه در ابتدای بحث گفتیم، این اختلال به دو دسته کلی سرگیجه محیطی و سرگیجه مرکزی طبقه‌بندی می‌شود. سرگیجه محیطی اغلب منشا وستیبولار دارد و ناشی از اختلالات گوش داخلی مانند سرگیجه وضعیتی حمله‌ای خوش‌خیم یا التهاب عصب وستیبولار است. در مقابل، سرگیجه مرکزی نشان‌دهنده بیماری‌های جدی‌تر نظیر میگرن وستیبولار، ناهنجاری‌های ساقه مغز یا اختلالات دمیلینه‌کننده باشد.
علت سرگیجه در کودکان چیست؟
در پاسخ به این سوال که علت سرگیجه در کودکان چیست باید بگوییم که سرگیجه در کودکان می‌تواند تظاهری از یک طیف گسترده از علل پاتوفیزیولوژیک باشد که از اختلالات دهلیزی تا ناهنجاری‌های نورولوژیک را شامل می‌شود. از انواع سرگیجه در کودکان می‌توان به سرگیجه محیطی، سرگیجه مرکزی و سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم اشاره کرد که هر یک از این موارد، اتیولوژی متمایزی دارند.
سرگیجه محیطی اغلب ناشی از دیس‌فانکشن سیستم دهلیزی، نظیر نوریت وستیبولار یا سرگیجه وضعیتی حمله‌ای خوش‌خیم (BPPV) است. در مقابل، سرگیجه مرکزی می‌تواند ناشی از آسیب‌های ساختاری مغز، مانند تومورهای فوسای خلفی، میگرن و اختلالات دمیلینه‌کننده باشد. افزون‌براین، سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم دوران کودکی (BPVC) که به‌عنوان یکی از شایع‌ترین علل سرگیجه در کودکان شناخته می‌شود، غالبا منش وستیبولار دارد و با میگرن دوران کودکی مرتبط است.
تشخیص افتراقی دقیق این اختلال مستلزم ارزیابی دقیق تاریخچه پزشکی، معاینات نورولوژیک و آزمایشات تکمیلی نظیر ویدئونیستاگموگرافی (VNG) و تصویربرداری مغزی در کلینیک سرگیجه است تا بتوان تظاهرات بالینی را با اتیولوژی زمینه‌ای تطبیق داد. جالب است بدانید که علت سرگیجه در نوجوانان نیز مشابه به کودکان است و مراجعه به پزشک متخصص برای اطمینان از تشخیص درست، الزامی است.
انواع سرگیجه در کودکان چیست؟
سرگیجه در کودکان یک اختلال چندبعدی است که براساس منشا آن به سه گروه اصلی سرگیجه محیطی، سرگیجه مرکزی و سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم کودکان تقسیم‌بندی می‌شوند.
- سرگیجه محیطی ناشی از اختلال عملکرد سیستم وستیبولار گوش داخلی است که در بیماری‌های مختلفی مانند سرگیجه وضعیتی حمله‌ای خوش‌خیم، نوریت وستیبولار و بیماری منیر دیده می‌شود.
- ازسوی‌دیگر، سرگیجه مرکزی ریشه در اختلالات سیستم عصبی مرکزی دارد و می‌تواند به دلایلی مانند میگرن وستیبولار، ضایعات ساقه مغز، ناهنجاری‌های مخچه‌ای و بیماری‌های دمیلینه‌کننده رخ دهد.
- سرگیجه خوش‌خیم شایع‌ترین علت سرگیجه گذرا در کودکان محسوب می‌شود و معمولا بدون آسیب ساختاری مغز رخ می‌دهد. این وضعیت سرگیجه‌های ناگهانی و کوتاه‌مدت، بدون علائم نورولوژیک همراه است و اغلب در کودکان با سابقه خانوادگی میگرن مشاهده می‌شود.
درمان سرگیجه در کودکان
درمان سرگیجه در کودکان وابسته به علت زمینه‌ای آن است. در سرگیجه محیطی، مانند BPPV، مانورهای اپلی و تمرینات وستیبولار موثرند. در بیماری منیر، محدودیت نمک، دیورتیک‌ها و تزریق گنتامایسین تجویز می‌شود.
سرگیجه مرکزی ناشی از میگرن با تغییر سبک زندگی، داروهای پروفیلاکتیک و پرهیز از عوامل محرک مدیریت می‌شود. داروهای ضدسرگیجه مانند بتاهیستین برای کنترل علائم حاد استفاده می‌شوند، اما مصرف طولانی‌مدت آن‌ها توصیه نمی‌شود.
درمان خانگی سرگیجه در کودکان
مدیریت سرگیجه در کودکان در خانه شامل اصلاح سبک زندگی، رژیم غذایی مناسب و تمرینات ساده وستیبولار است. هیدراتاسیون کافی با مصرف مایعات، به‌ویژه در کودکان مبتلا به سرگیجه ناشی از کم‌آبی، اهمیت دارد. تغذیه متعادل شامل مصرف مواد غذایی سرشار از منیزیم (مانند موز و آجیل) و پرهیز از کافئین و قندهای فرآوری‌شده می‌تواند به کاهش حملات سرگیجه کمک کند.
تمرینات تعادلی و وستیبولار مانند مانور اپلی یا حرکات کنترل‌شده سر برای بهبود تطابق تعادلی توصیه می‌شود. استراحت کافی و کاهش استرس از عوامل کلیدی در کنترل سرگیجه‌های مرتبط با میگرن و خستگی عصبی هستند. همچنین، محیط آرام و کم‌نور در زمان حملات سرگیجه می‌تواند به کاهش شدت علائم کمک کند.
علت سرگیجه و سیاهی رفتن چشم در کودکان
سرگیجه همراه با سیاهی رفتن چشم در کودکان می‌تواند ناشی از کاهش گذرای جریان خون مغزی یا اختلالات وستیبولار و نورولوژیک باشد. افت فشار خون ارتواستاتیک یکی از علل شایع است که معمولا هنگام تغییر ناگهانی وضعیت بدن رخ می‌دهد و به‌دلیل نارسایی در تنظیم فشار خون، باعث کاهش اکسیژن‌رسانی به مغز می‌شود. کم‌آبی بدن، کم‌خونی و هیپوگلیسمی نیز می‌توانند موجب سرگیجه و تاری دید شوند.
در برخی موارد، اختلالات قلبی‌عروقی مانند آریتمی‌ها یا ناهنجاری‌های مادرزادی قلب باعث کاهش خون‌رسانی مغز و بروز این علائم می‌شوند. همچنین، میگرن یا اختلالات اضطرابی در کودکان باعث حملات گذرای سرگیجه و سیاهی رفتن چشم شوند.
چگونه می‌توانیم سرگیجه در کودکان را تشخیص دهیم؟
تشخیص سرگیجه در کودکان مستلزم بررسی تاریخچه پزشکی، معاینه بالینی و آزمایش‌های تکمیلی است. پزشک با ارزیابی مدت، شدت و عوامل محرک سرگیجه و علائم همراه مانند تهوع، تاری دید یا سردرد، علت احتمالی را بررسی می‌کند.
آزمون‌های نورولوژیک مانند تست رومبرگ، مانور دیکس-هالپایک و بررسی نیستاگموس به تمایز بین سرگیجه محیطی و مرکزی کمک می‌کنند. در موارد مشکوک، ویدئونیستاگموگرافی، MRI مغز و آزمایش خون برای بررسی اختلالات سرگیجه، علل متابولیک و بیماری‌های عصبی انجام می‌شود. خبر خوب اینکه شما می‌توانید به کلینیک شنوایی سنجی ملا صدرا در تهران مراجعه کنید.
سمعک ملاصدرا با حضور کادری مجرب با مدارک معتبر دانشگاهی و دسترسی به آخرین تکنولوژیهای معتبر ارزیابی، تجربه کافی در زمینه‌های مختلف ارزیابی سرگیجه و تعادل، وزوز گوش و… را دارد و شما می‌توانید روی خدمات ارزنده این مرکز به عنوان یک مرکز بسیار جامع در زمینه ارزیابی شنوایی و تعادل حساب ویژه‌ای باز کنید.
آیا سرگیجه در کودکان خطرناک است؟
سرگیجه در کودکان معمولا خوش‌خیم است، اما در برخی موارد می‌تواند نشان‌دهنده یک بیماری جدی باشد. علت سرگیجه در کودکان می‌تواند شامل افت فشار خون، کم‌آبی، کم‌خونی، میگرن یا عفونت‌های گوش داخلی باشد.
بااین‌حال، سرگیجه مداوم، همراه با علائمی مانند اختلال در تکلم، تاری دید، بی‌حسی اندام‌ها یا سردرد شدید، می‌تواند نشانه بیماری‌های نورولوژیک جدی مانند تومورهای مغزی یا اختلالات عروقی باشد. در صورت تکرار یا شدت گرفتن علائم، مراجعه به پزشک برای بررسی دقیق و انجام آزمایش‌های تشخیصی ضروری است تا از احتمال بیماری‌های خطرناک جلوگیری شود.
چگونه والدین می‌توانند به سرگیجه در کودکان کمک کنند؟
والدین می‌توانند با شناسایی علت سرگیجه در کودک و اتخاذ راه‌کارهای مناسب، به کاهش علائم و بهبود وضعیت او کمک کنند. تامین هیدراتاسیون کافی، تغذیه متعادل و پرهیز از تغییرات ناگهانی وضعیت بدن، از اقدامات اولیه است. در موارد سرگیجه وضعیتی حمله‌ای خوش‌خیم، انجام مانور اپلی تحت نظر پزشک می‌تواند موثر باشد.
اگر سرگیجه با علائم نگران‌کننده مانند سردرد شدید، تاری دید، بی‌حسی اندام‌ها یا اختلال در تکلم همراه باشد، مراجعه فوری به پزشک ضروری است. همچنین، مدیریت استرس، خواب کافی و کاهش عوامل محرک مانند نورهای شدید یا صداهای بلند، در کنترل سرگیجه نقش مهمی دارد.
آیا سرگیجه در کودکان ناشی از فشار خون پایین است؟
فشار خون پایین می‌تواند یکی از علل سرگیجه در کودکان باشد، به‌ویژه در شرایطی مانند افت فشار خون ارتواستاتیک که هنگام تغییر ناگهانی وضعیت بدن (مثلا برخاستن نهسریع) رخ می‌دهد. این وضعیت باعث کاهش گذرای جریان خون به مغز شده و می‌تواند منجر به سرگیجه، سیاهی رفتن چشم و حتی سنکوپ شود.
عوامل مختلفی مانند کم‌آبی بدن، تغذیه نامناسب، کم‌خونی، مشکلات قلبی یا استفاده از برخی داروها می‌توانند موجب افت فشار خون و در نتیجه سرگیجه شوند. اگر سرگیجه مکرر باشد یا با علائمی مانند تپش قلب، تعریق شدید یا از حال رفتن همراه شود، بررسی پزشکی و اندازه‌گیری فشار خون در حالت نشسته و ایستاده توصیه می‌شود.
چگونه می‌توان از ایجاد سرگیجه در کودکان جلوگیری کرد؟
پیشگیری از سرگیجه در کودکان مستلزم رعایت نکات تغذیه‌ای، حفظ تعادل مایعات بدن و پیشگیری از عوامل تحریک‌کننده است. تامین هیدراتاسیون کافی با مصرف آب و مایعات سالم، به‌ویژه در هوای گرم یا پس از فعالیت بدنی، نقش مهمی در جلوگیری از سرگیجه دارد. تغذیه مناسب شامل مصرف آهن، منیزیم و ویتامین‌های ضروری می‌تواند از کم‌خونی و افت فشار خون جلوگیری کند.
خواب کافی و مدیریت استرس نیز برای پیشگیری از سرگیجه‌های ناشی از خستگی یا اضطراب ضروری است. کودکان باید از تغییرات ناگهانی وضعیت بدن، مانند برخاستن سریع از حالت نشسته یا درازکش، اجتناب کنند.
آیا عوامل ژنتیکی بر سرگیجه در کودکان تاثیر می‌گذارند؟
شواهد علمی نشان می‌دهند که عوامل ژنتیکی می‌توانند در بروز سرگیجه در کودکان نقش داشته باشند. یکی از مهم‌ترین اختلالات مرتبط با سرگیجه، میگرن است که سابقه خانوادگی میگرن در بسیاری از کودکان مبتلا مشاهده می‌شود. ژن‌های مرتبط با تنظیم عملکرد سیستم وستیبولار و عروق مغزی در ایجاد این نوع سرگیجه نقش دارند.
برخی اختلالات ژنتیکی، مانند سندرم اوشر و بیماری منیر خانوادگی، نیز می‌توانند باعث ناهنجاری‌های سیستم دهلیزی شوند که منجر به سرگیجه‌های مکرر می‌شود. همچنین، برخی جهش‌های ژنتیکی در کانال‌های یونی مرتبط با حفظ تعادل موجب افزایش حساسیت کودکان به سرگیجه می‌شوند.
ارزیابی تخصصی سرگیجه در کودکان چه هنگام الزامی است؟
ارزیابی تخصصی سرگیجه در کودکان زمانی ضروری است که سرگیجه شدید، مکرر یا همراه با علائم هشداردهنده باشد. اگر سرگیجه با سردرد شدید، تاری دید، دوبینی، اختلال در تکلم، ضعف یا بی‌حسی اندام‌ها، اختلال در تعادل یا از حال رفتن همراه باشد، احتمال وجود بیماری‌های نورولوژیک و اختلالات قلبی-عروقی مطرح می‌شود.
در کودکانی که سابقه خانوادگی میگرن، بیماری منیر یا اختلالات عصبی-عضلانی دارند، ارزیابی زودهنگام می‌تواند به تشخیص و مدیریت بهتر کمک کند. همچنین، سرگیجه ناگهانی و شدید که بدون دلیل مشخص رخ می‌دهد، نیازمند بررسی‌های پاراکلینیکی مانند MRI مغز، ویدئونیستاگموگرافی و نوار قلب است.
جمع‌بندی
در این مقاله توضیح دادیم که علت سرگیجه در کودکان می‌تواند ناشی از اختلالات وستیبولار، افت فشار خون، کم‌آبی، کم‌خونی، میگرن و مشکلات نورولوژیک باشد. تشخیص شامل بررسی تاریخچه پزشکی، معاینه نورولوژیک و آزمایش‌های تکمیلی مانند MRI و VNG است. درمان بسته به علت شامل تمرینات وستیبولار، تغذیه مناسب، مدیریت استرس و در برخی موارد دارودرمانی است. در صورت سرگیجه شدید یا همراه با علائم خطر، مراجعه به پزشک متخصص برای جلوگیری از عوارض جدی ضروری است.
